Geçmişten günümüze insanlar hayatın her alanında kendisine zarar verebilecek tehlikelerle karşılaşabilirler. Günümüzün pek çok saatini geçirdiğimiz trafik de tehlikeyle karşılaşabileceğimiz yerlerin başında gelmektedir. Öyle ki TÜİK verilerine göre ülkemizde 2021 yılında toplam 1 milyon 186 bin 353 adet trafik kazası meydana geldi. Bu kazalardan 998 bin 390 tanesi maddi hasarlı, 187 bin 963 adedi ise ölümlü yaralanmalı trafik kazasıdır.
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Nedir?
Karayollarında bir motorlu taşıtın başka bir motorlu taşıtı zarara uğratması sonucunda o aracı işleten kişinin üçüncü kişilere karşı olan sorumluluğunu yerine getiren ve zararlarını tazmin etmeyi amaçlayan teminattır.
Zorunlu mali sorumluluk sigortasına trafik sigortası da denilmektedir.
Trafik sigortasının yapılması zorunludur bu zorunluluk hali KTK madde 91 hükmünde belirtilmiştir ilgili maddeye göre
“İşletenlerin, bu Kanunun 85 inci maddesinin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.”
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Kapsamına Giren Araçlar Hangileridir?
İlgili mevzuata göre zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamına gren araçlar şunlardır;
- Motorlu taşıtlar
Motorlu taşıtlar KTK m. 3’te belirtilmiştir ilgili maddeye göre karayolunda insan ve hayvan taşımayı sağlayan araçlara taşıt denir. Bu taşıtlar gücünü motordan alıyorsa motorlu taşıt denir.
- Römorklar
- İş Makineleri
Bu taşıtlar zorunlu mali sorumluluk sigortalarını yaptırmadan trafiğe çıkamazlar
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırmak Zorunda Olanlar Kimlerdir?
Zorunlu mali sorumluluk sigortası yaptırmak zorunda olanlar kanunda belirtilmiştir ilgili mevzuata göre;
- Araç Sahibi, işleten veya girişimci
- Motorlu taşıtlarla ilgili mesleki faaliyetlerde bulunanlar
- Motorlu araç yarış düzenleyicileri
- Devlet ve kamu tüzel kişileri
- Yabancı plakalı taşıt sahipleri
Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri Nelerdir?
- Sözleşme yapma ve prim ödeme yükümlülüğü
KTK m. 91/2’ye göre mali sorumluluk sigortası yapmak zorunludur ve primleri peşin ödenir. Poliçedeki güvence süresi sona ermişse ya da yeni limitler Resmî Gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girerse, hemen yeni sözleşme yapılması gereklidir.
- Kazaları ve açılan davaları sigortacıya bildirme, belge ve bilgileri verme yükümlülüğü
Sigorta ettiren taşıtın bir kazaya karıştığı ya da üçüncü kişilere bir zarar verdiği öğrendiği anda bunu sigortacıya bildirme yükümlülüğündedir.
Sigorta Genel Şartları B.1 maddesine göre, sigorta ettiren zararın gerçekleşmesi halinde yükümlülükleri şunlardır;
- Sorumluluğu gerektiren olayı öğrendiği andan itibaren on gün içinde sigortacıya duyurmak
- Sigortalı değilmişçesine gerekli önlemleri almak ve bu amaç ile sigortacı tarafından verilecek talimatlara uymak
- Sigortacının istediği bilgi ve belgeleri gecikmeksizin vermek
- Zarardan dolayı dava yolu ile veya başka yollarla bir tazminat talebi karşısında kaldığı veya aleyhinde cezai kovuşturması varlığı halinde durumu sigortacıya bildirmek ve gerekli belgeleri sigortacıya vermek.
- Araç işletenin değişmesi halinde durumu sigortacıya bildirmek
KTK m. 94 ve Genel Şartlar B. 4 maddelerine göre, sigortalı araç işletenlerin değişmesi halinde, devreden kişi on beş gün içinde sigortacıya durumu bildirmek zorundadır.
- Zararı ağırlaştırıcı değişikleri bildirme yükümlülüğü
Zararı ağırlaştırıcı değişikleri bildirme yükümlülüğü Genel Şartlar C. 3 maddesinde belirtilmiştir ilgili maddeye göre
“Sigortalı/sigorta ettiren veya onun izniyle başkası, rizikonun gerçekleşme ihtimalini artırıcı veya mevcut durumu ağırlaştırıcı işlemlerde bulunursa yahut sözleşme yapılırken açıkça riziko ağırlaşması olarak kabul edilmiş bulunan hususlardan biri gerçekleşirse derhâl; bu işlemler bilgisi dışında yapılmışsa, bu hususu öğrendiği tarihten itibaren en geç 10 içinde durumu sigortacıya bildirir. Sigortacı durumu öğrendiği andan itibaren 8 gün içinde prim farkının ödenmesi hususunu sigortalıya/sigorta ettirene ihtar eder. Sigortalı/sigorta ettiren, ihtarın tebliğ tarihini takip eden sekiz gün içinde talep olunan prim farkını sigortacıya öder.”
Sigortacının Yükümlülükleri Nelerdir?
- Mali sorumluluk sigortası yapma
KTK m. 101’e göre “Türkiye’de kaza sigortası dalında çalışmaya yetkili olan sigorta şirketleri tarafından yapılır. Bu sigorta şirketleri zorunlu mali sorumluluk sigortasını yapmakla yükümlüdürler.”
- Zararların tazmin edilmesi
KTK motorlu taşıtların kazaya karışması sonucunda m. 98 ile tedavi giderlerini m. 99 ile ölüm, bedensel zarar ve araç hasarlarına ilişkin tazminatları belirtmiştir bu tazminatlar m. 93 uyarınca yasada öngörülen limitlere kadar ödenmelidir.
Sigortacıyı Sorumluluktan Kurtaran Haller Nelerdir?
Sigortacıyı Sorumluluktan Kurtaran Haller KTK m. 86’da belirtilmiştir ilgili maddeye göre;
- Mücbir sebep
- Zarar görenin ağır kusuru
- Üçüncü kişinin ağır kusuru
- İşletenin kusuru olmadan aracın çalınması veya gasp edilmesi
Bu hallerin varlığında sigortacı sorumluluktan kurtulur.
Sorumluluktan Kurtulma Sözleşmelerinin Geçersizliği
KTK m. 95/1’e göre, sigorta sözleşmesi ile tazminat yükümlülüklerinin kaldırılması veya azaltılması halleri zarar görene karşı ileri sürülemez.
Ek olarak, KTK m. 111/1’e göre bu kanunla öngörülen hukuki sorumluluğu kaldıran ya da azaltan anlaşmalar geçersizdir.
Sigortacının ödeme yaparken imzalattığı “ibranameler” ödenen miktarla sınırlı olarak makbuz hükmünde olup, ibranamelerde yer alan ve gerek sigortacıdan ve gerekse işleten ile diğer sorumlulardan bir istekte bulunamayacağı tazminatın geri kalan kısmına ilişkin dava edemeyeceğine ilişkin sözleşmeler geçersizdir.
Güvence Tutarı (Poliçe Limiti)
Zarar görenlere karşı sigortacının ödeyeceği yasal limite güvence tutarı denilmektedir daha önce de belirttiğimiz gibi bu yasal tutar KTK m.93 ile düzenlenmiştir ilgili maddeye göre
Zorunlu mali sorumluluk sigortası genel şartları, teminat tutarları ile tarife ve talimatları Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlıkça tespit edilir ve Resmî Gazetede yayımlanır.
Güvence Türleri Nelerdir?
1. Maddi zararlar
Sigorta ettirilen taşıtın uğradığı maddi zararın taşıtın ekonomik değeri üzerindeki etkisini kapsar. Taşıtın uğradığı değer kaybı da bu kapsama girer.
2. Tedavi giderleri
Meydana gelen zarar sonucunda üçüncü kişilerin tedavi masraflarını kapsar
3. Sürekli sakatlık teminatı
Üçüncü kişinin sürekli sakatlık sonucunda ileride uğrayacağı ekonomik zararları kapsar
4. Destekten yoksun kalma teminatı
Üçüncü kişinin ölmesi sonucunda üçünü kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişilerin uğrayacağı ekonomik zararları kapsar
Sigortacıya Başvurma Nedir?
- Ölümlü kazalarda sigortacıya başvurma belgeleri
- Trafik kazası tespit tutanağı
- Otopsi raporu
- Savcılığın iddianamesi
- Ölenin yakınlarının nüfus kaydı
- Ölenin meslek ve kazanç durumunu gösteren belgeler
- İsteniyorsa cenaze giderlerine ilişkin belgeler
- Alınmışsa bilirkişi raporları
- Bedensel zararlarda sigortacıya başvurma belgeleri
- Trafik kazası tespit tutanağı
- Adli tabip raporu
- İddianame veya takipsizlik kararı
- Nüfus kaydı
- Meslek ve kazanç belgeleri
- Kalıcı sakatlık durumunda sağlık kurulu raporu
- Kusur ve Hesap raporları
- Tedavi giderleri için sigortacıya başvurma belgeleri
- Tedaviyi yapan hastaneden alınacak tedavi belgeleri
- Varsa ameliyata ilişkin belgeler
- Tahlil raporları
- Hastane masraf döküm cetveli
- Tedavi giderlerine ilişkin makbuzlar
- Tedavi için gidilen yerdeki masraflara ilişkin belgeler
- Araç hasarı için sigortacıya başvurma belgeleri
- Trafik kazası tespit tutanağı
- Hasarlı aracın ruhsatname sureti
- Kaza sırasında aracı kullananın ehliyetname sureti
- Varsa bilirkişi raporu
- Varsa aracın hasarlı fotoğrafları
Ödeme Süreci ve Sigortacının Temerrüdü
Gerekli belgeler iletildikten sonra KTK m. 99 uyarınca daha önce de belirttiğimiz gibi ödemeler sekiz iş günü içerisinde yapılmalıdır
Sigortacı sekiz iş günü içerisinde ödemeleri yapmazsa TBK hükümlerince temerrüt hükümlerine başvurulabilir. Açılacak dava sonucunda sigortacıdan poliçe tutarının yanı sıra limit aşılarak faiz giderlerinin ve avukatlık ücretinin ödenmesi istenebilir.
Sigortacıya Karşı Davalarda Yetkili Mahkeme
Motorlu taşıt kazasına ilişkin sigortacıya karşı açılacak davalarda yetkili mahkeme taşıt kazasının gerçekleştiği yer mahkemesi olabileceği gibi sigortanın merkez şubesinin bulunduğu yer mahkemesi de olabilir.
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Zamanaşımı
Motorlu araç kazalarından doğan zararların tazmin edilmesine ilişkin açılacak davalarda zaman aşımı zarar görenin tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halde on yıldır.
Dava cezayı gerektiren bir fiilden doğarsa ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zamanaşımı öngörürse tazminat talepleri için de bu zamanaşımı geçerli olur.
Zamanaşımı tazminat yükümlüsüne karşı kesilirse sigortacıya karşı da kesilir.
Destekten Yoksun Kalma Durumunda Tazminat Talebine İlişkin Yargıtay Kararı
- Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, E. 2021/8508, K. 2022/3972, 3.3.2022 Tarihli Yargıtay Kararı
Dava; trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir. Somut olayda, desteğin sevk ve idaresindeki araç ile 20/07/2016 tarihinde kendi kusuru ile sebebiyet verdiği kazada öldüğü, poliçe teminat başlangıç tarihinin de 08/03/2016 tarihi olduğu anlaşılmaktadır. Davalının sorumluluğunun kapsamı 01/06/2015, yani poliçenin teminat başlangıç tarihinden önce yürürlüğe giren Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlarına göre belirlenecektir. Genel Şartların “Teminat Dışında Kalan Haller” başlıklı A.6. maddesi (d) bendinde; “destek şahsının kusuruna denk gelen destek tazminatı talepleri” teminat kapsamı dışında bırakılmış olup bu nedenle kendi ölümüne neden olan sürücünün (desteğin) tam kusuruna isabet eden destek tazminatı talebi ZMSS poliçe teminatı kapsamında değildir. Kaza ve poliçenin teminat başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan Karayolları Trafik Kanunu’nda sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan destek tazminatı talepleri ile destekten yoksun kalan hak sahibinin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmakla beraber desteğin kusuruna denk gelen destekten yoksun kalma tazminatı taleplerinin sigorta teminat kapsamında olduğuna ilişkin bir düzenleme olmadığına göre, davacının davalı zorunlu mali sorumluluk sigortacısından destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkı bulunmadığından ( H.G.K.’nın 20/04/2021 tarih 2021/17-86 E, 2021/516 K sayılı ilamı da bu yöndedir. ) davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde davanın kabulü yönünde karar verilmesi doğru görülmemiştir.
Davacı vekili, 20/07/2016 tarihinde Ö. Şaban’ın sevk ve idaresindeki 48… plakalı aracın geçirdiği trafik kazası sonucu aynı zamanda başvuranın desteği olan Ö. Şaban’ın vefat ettiğini, kazanın meydana gelmesinde müteveffa sürücünün asli kusurlu bulunduğunu, sigorta şirketine başvurulmasına karşın ödeme yapılmadığını ileri sürerek fazlaya ilişkin haklar saklı kalmak üzere 4.900,00 TL destekten yoksun kalma tazminatı ile 100,00 TL cenaze defin giderinin 01/11/2017 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte ödenmesine karar verilmesini talep etmiş, talebini ıslahla alınan bilirkişi raporu doğrultusunda 113.176,00 TL’ye artırılmıştır.
Davalı vekili, desteğin meydana gelen kazada kusuru bulunduğundan talebin teminat dışında kaldığını ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.
Sigorta Tahkim Komisyonu Uyuşmazlık Hakem Heyetince, tek taraflı kazada sürücü kusuru ile vefat eden sürücünün yakınlarına destekten yoksun kalma tazminatı ile cenaze ve defin gideri ödenemeyeceği gerekçesiyle başvurunun reddine karar verilmiş; karara karşı davacı vekili tarafından itiraz edilmesi üzerine İtiraz Hakem Heyetince, itirazın kabulüyle uyuşmazlık hakem kararının kaldırılmasına, başvurunun kabulüyle 113.176,00 TL destekten yoksun kalma tazminatının talep gibi 01/11/2017 tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte karşı taraf Sompo Japan Sigorta A.Ş.’den alınarak başvurana ödenmesine karar verilmiş; karar, davacı vekili ve davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 92. maddesinin (a) ve (c) bentleri, Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartları A.1. maddesi, A.3. maddesi, A.5. maddesinin (ç) bendi, yine A.6. maddesinin (c) ve (d) bentleri birlikte değerlendirildiğinde bir motorlu aracın işletilmesi sırasında destekten yoksun kalınan zararın, zorunlu mali sorumluluk sigortasının kapsamında olması için şu şartların gerçekleşmesi gerektiği söylenebilir.
a-) Talep edilen destek tazminatı, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre sigortalıya düşen hukuki sorumluluk ve sorumluluk riski çerçevesinde genel şartlarda içeriği belirlenmiş tazminatlara ilişkin olmalıdır. Sigortalının hukuki sorumluluğu olmayan veya sigortalının sorumluluk riski içinde bulunmayan tazminat taleplerinden sigortacının sorumluluğu bulunmayacaktır.
b-) Motorlu aracın işletilmesinden dolayı ölen kişinin üçüncü kişi olması gerekir. İşleten ve işletenin sorumlu olduğu şahısların dışında bir üçüncü kişinin ölüm neticesi, destek zararlarından sigortacının sorumluluğu bulunmaktadır. Bunun sonucu olarak, poliçede taraf olan işleten (sigortalı) ya da işletenin eylemlerinden sorumlu bulunduğu kişilerin ölmesi durumunda ölen kişi, üçüncü kişi sayılmayacağı için desteğinden yoksun kalanların zararından sigortacı sorumlu olmayacaktır.
c-) Sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmakla beraber destek şahsının kusuruna denk gelen destek tazminatı taleplerinden sigortacının sorumluluğu bulunmamaktadır. Bir başka anlatımla desteğin kendi kusurundan kaynaklanan destek zararlarından sigortacının sorumluluğu bulunmamaktadır.
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası teminatının kapsamı, poliçe ve poliçenin ayrılmaz bir parçası olan Genel Şartlara göre belirlenir. Nitekim Karayolları Trafik Kanunu’nun 90. maddesinde yapılan değişiklikle, zorunlu sigortacının kapsamındaki tazminatları belirlemede Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının göz önüne alınması esası getirilmiştir.
01/06/2015 tarihinde yürürlüğe giren Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının amacı A.1 maddesinde “Karayolları Trafik Kanunu uyarınca motorlu araç işletenlerine yüklenen hukuki sorumluluk için düzenlenen Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasına yönelik ilgililerinin hak ve yükümlülüklerine ilişkin usul ve esasların düzenlenmesidir.” şeklinde belirlenmiştir. Sigortanın kapsamı ise Genel Şartların A.3. maddesinde “Sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında, üçüncü şahısların ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermiş olmasından dolayı, Karayolları Trafik Kanunu’na göre sigortalıya düşen hukuki sorumluluk çerçevesinde Genel Şartlarda içeriği belirlenmiş tazminatlara ilişkin talepleri, kaza tarihi itibariyle geçerli zorunlu sigorta limitleri dahilinde karşılamakla yükümlüdür. Sigortanın kapsamı üçüncü şahısların, sigortalının Karayolları Trafik Kanunu çerçevesindeki sorumluluk riski kapsamında, sigortalıdan talep edebilecekleri tazminat talepleri ile sınırlıdır.” şeklinde düzenlenmiştir. Kapsama giren teminat türlerinin tanımlandığı A.5. maddesinin (ç) bendinde ise Destekten Yoksun Kalma (Ölüm) Teminatı “Üçüncü kişinin ölümü dolayısıyla ölenin desteğinden yoksun kalanların destek zararlarını karşılamak üzere bu genel şart ekinde yer alan esaslara göre belirlenecek tazminattır.” şeklinde ifade edilmiştir. Genel Şartlar A.6. maddesinin (c) bendinde “İlgililerin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan tazminat talepleri” ve (d) bendinde, “destekten yoksun kalan hak sahibinin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan destek tazminatı talepleri ile destekten yoksun kalan hak sahibinin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmakla beraber destek şahsının kusuruna denk gelen destek tazminatı talepleri” Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası teminatının dışında kalan hallerden sayılmıştır.
Somut olayda, desteğin sevk ve idaresindeki araç ile 20/07/2016 tarihinde kendi kusuru ile sebebiyet verdiği kazada öldüğü, poliçe teminat başlangıç tarihinin de 08/03/2016 tarihi olduğu anlaşılmaktadır. Davalının sorumluluğunun kapsamı 01/06/2015, yani poliçenin teminat başlangıç tarihinden önce yürürlüğe giren Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlarına göre belirlenecektir.
Genel Şartların “Teminat Dışında Kalan Haller” başlıklı A.6. maddesi (d) bendinde; “destek şahsının kusuruna denk gelen destek tazminatı talepleri” teminat kapsamı dışında bırakılmış olup bu nedenle kendi ölümüne neden olan sürücünün (desteğin) tam kusuruna isabet eden destek tazminatı talebi ZMSS poliçe teminatı kapsamında değildir.
Kaza ve poliçenin teminat başlangıç tarihinde yürürlükte bulunan Karayolları Trafik Kanunu’nda sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan destek tazminatı talepleri ile destekten yoksun kalan hak sahibinin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmakla beraber desteğin kusuruna denk gelen destekten yoksun kalma tazminatı taleplerinin sigorta teminat kapsamında olduğuna ilişkin bir düzenleme olmadığına göre, davacının davalı zorunlu mali sorumluluk sigortacısından destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkı bulunmadığından ( H.G.K.’nın 20/04/2021 tarih 2021/17-86 E, 2021/516 K sayılı ilamı da bu yöndedir. ) davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde davanın kabulü yönünde karar verilmesi doğru görülmemiştir.
Blog Yazılarımız: Acente Nedir?
Stj. Av. Onur Zeybek
Av. Serhan Cantaş
