Yoklama kaçağı, saklı ve bakayanların takip ve cezalandırılması Asker alma Kanunu’nda düzenlenmiştir. Asker alma Kanunu’nun 3. maddesinde yoklama kaçağı, saklı ve bakayaların tanımı yer almaktadır. Buna göre:
- Yoklama kaçağı: Tabi olduğu yoklama yılı içerisinde yoklamasını yaptırmayanları,
- Saklı: Yirmi yaşına girmiş oldukları hâlde isimlerini nüfus kayıtlarına geçirmemiş bulunanları,
- Bakaya: Sevke tabi olduğu hâlde sevkini yaptırmayanlar ile sevk edildiği birliğe katılmayanları, ifade eder.
7179 sayılı Askerama Kanunu’nun 26/6/2019 tarihinde yürürlüğe girmesi ile 1111 sayılı Askerlik Kanunu mülga edilmiştir. Yoklama kaçağı ve bakayanlar iççin idari para cezaları yürürlükten kaldırılan (mülga) Askerlik Kanunu’nun 89. maddesi’nde düzenlenmişti. Yoklama kaçağı veya Bakaya, Askerlik Kanunu’nda idari para cezasını gerektiren bir kabahat olarak düzenlenmişti.
Yoklama kaçağı, saklı, bakaya ve geç iltihak bakayalarının kapsamı ve hangi maddeye göre işlem görecekleri Askeralma Kanunu’nun 21. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre:
Asker Alma Kanunu m. 21
“(1) Bu Kanunda yazılı mazereti bulunduğuna dair belge ibraz etmeyenlerden;
- a) Tabi olduğu yoklama yılı içerisinde yoklamasını yaptırmayanlar yoklama kaçağı,
- b) 20 yaşına girmiş oldukları hâlde isimlerini nüfus kayıtlarına geçirmemiş bulunanlar saklı,
- c) Sevke tabi olduğu hâlde sevkini yaptırmayanlar ile sevk edildiği birliğe katılmayanlar bakaya,
ç) Sevkini yaptırdığı hâlde kendisine tanınan yol süresi dışında birliğine katılanlar geç iltihak bakayası, olarak kabul edilir. Bu durumda bulunan yükümlüler hakkında 24 üncü madde hükümleri uygulanır.
(2) Yoklama kaçağı ve saklılardan; erteleme hakkı bulunanların talepleri hâlinde yoklamaları yapılmadan ertelenir, erteleme hakkı bulunmayanlardan, muayeneleri neticesinde askerliğe elverişli olduğu anlaşılanlar ilk sınıflandırma kaynağına alınır.
(3) Yoklama kaçağı ve saklılardan sınıflandırıldıktan sonra bu Kanunda yazılı bir mazeret nedeniyle ertelemesi yapılanlar, ertelemelerinin bitimini müteakip ilk celp döneminde sevk edilir.
(4) Cezaevinden tahliye olanlar hariç er statüsündeki bakayalar ele geçirilmelerini müteakip derhâl sevk edilirler. Bunlardan bu Kanunda yazılı bir mazeret nedeniyle ertelemesi yapılanlar erteleme bitimini müteakip ilk mesai gününde sevk edilir.
(5) Yedek subay ve yedek astsubay adayı statüsündeki bakayalar ise ele geçirildikten sonraki ilk celp döneminde sevk edilirler. Bunlardan bu Kanunda yazılı bir mazeret nedeniyle ertelemesi yapılanlar erteleme bitimini müteakip ilk celp döneminde sevk edilir.”
Yoklama Kaçağı ve Bakayaların Takipleri
Yoklama kaçağı ve bakayaların takibi genel olarak Askeralma Kanunu’nun 26. Maddesinde ve Askeralma Yönetmeliği’nin 100. Maddesinde düzenlenmiştir.
Asker alma Kanunu m. 26
“Yoklama kaçakları ve bakayalar, askerlik ödevlerini yerine getirmek maksadıyla yakalanmaları için Bakanlıkça İçişleri Bakanlığına bildirilirler. Yakalanarak muhafaza altına alınanlar, mesai saatleri içerisinde en yakın askerlik şubesine getirilirler. Mesai saatleri dışında veya askerlik şubesinin bulunmadığı yerlerde yakalananlar ilgili kolluk kuvveti tarafından hazırlanan tutanağa istinaden derhâl serbest bırakılırlar.”
Asker alma Yönetmeliği m. 100
“(1) Yoklama kaçağı ve bakayalar, askerlik ödevlerini yerine getirmek maksadıyla yakalanmaları için Askeralma Genel Müdürlüğünce İçişleri Bakanlığına bildirilir.
(2) Kolluk kuvvetlerince yakalanarak muhafaza altına alınanlar, mesai saatleri içerisinde en yakın askerlik şubesine getirilir. Mesai saatleri dışında veya askerlik şubesinin bulunmadığı yerlerde yakalananlar ilgili kolluk kuvveti tarafından hazırlanan tutanağa istinaden derhal serbest bırakılır.
(3) Kolluk kuvvetleri tarafından hazırlanan tutanakların bir nüshası yükümlüye verilir, diğer nüshası ise en geç üç işgünü içerisinde en yakın askerlik şubesine teslim edilir.
(4) Yoklama kaçağı ve bakaya olarak arananlardan yurt dışında yaşadığı tespit edilenlere ilgili Türk Konsoloslukları aracılığıyla işlemlerini tamamlatması tebliğ edilir ve tebellüğ belgeleri askerlik şubesine iade edilir.”
Yoklama Kaçağı, Saklı ve Bakayaların Cezalandırma İşlemleri
Yoklama kaçağı ve bakayaların cezalandırma işlemleri Askeralma Kanunu’nun 24. Maddesinde ve Askeralma Yönetmeliği’nin 101. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeler:
Asker alma Kanunu m. 24
“(1) Barışta, kabul edilebilir bir özrü olmaksızın;
- a) Yoklama kaçakları ve saklılar için, yoklama kaçağı kaldıkları tarihten,
- b) Bakayalar için, bakaya kaldıkları tarihten,
- c) Geç iltihak bakayaları için, kendilerine tanınan yol süresinin bitiminden,
ç) Yedeklerden çağrılanlar için, birlikte işleme tabi olanların en son gönderilme tarihinden,
itibaren kaçak kaldıkları gün süresi kadar idari para cezası ile cezalandırılır. Bunlardan kendiliğinden gelenler her gün karşılığı 5 Türk lirası, yakalananlar ise her gün karşılığı 10 Türk lirası idari para cezası ile cezalandırılır. Bu fıkra kapsamında belirlenen idari para cezalarının yeniden değerlendirmesinde 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin yedinci fıkrası, bir Türk lirasının küsuru dikkate alınarak uygulanır. İdari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
(2) Yapılan muayenelerinde askerliğe elverişli olmadıkları anlaşılanlar, askerlikten muafiyet hakkı olanlar ile bu Kanunda belirtilen nedenlerle erteleme hakkı olduğu hâlde süresi içerisinde işlem yaptırmayanlara erteleme sürelerine denk gelen günler için idari para cezası uygulanmaz.
(3) İdari para cezası vermeye yetkili makam; askerlik şubesine bizzat müracaat eden yükümlüler için müracaat ettiği, kolluk kuvvetleri tarafından getirilen yükümlüler için ise getirildiği askerlik şubesi başkanı; bunun dışındaki durumlar için ise nüfusa kayıtlı olduğu yer askerlik şubesi başkanıdır. Yükümlünün bizzat müracaat ettiği veya getirildiği askerlik şubesi başkanınca uygulanan idari para cezası derhâl yükümlünün nüfusa kayıtlı olduğu yer askerlik şubesi başkanlığına bildirilir.
(4) Barışta, birinci fıkra uyarınca verilen idari para cezası kesinleştikten sonra birinci fıkrada sayılan eylemlerden herhangi birini işleyenler ile bu eylemleri seferberlik ve savaş hâlinde işleyenler hakkında askerlik şubelerince suç dosyaları hazırlanarak yükümlünün nüfusa kayıtlı olduğu yer Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.”
Asker alma Yönetmeliği m. 100
“(1) Yoklama kaçağı, saklı ve bakayalar Kanunun 24 üncü maddesinin birinci fıkrası esaslarına göre idari para cezasıyla cezalandırılır.
(2) Bunlardan kendiliğinden gelenler her gün karşılığı 5 Türk Lirası, yakalananlar ise 10 Türk Lirası idari para cezası ile cezalandırılır. Bu fıkra kapsamında belirlenen idari para cezalarının yeniden değerlemesinde 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin yedinci fıkrasındaki idari para cezasının bir Türk Lirasının küsuru dikkate alınarak uygulanır. İdari para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.
(3) Yapılan muayenelerinde askerliğe elverişli olmadıkları anlaşılanlar, askerlikten muafiyet hakkı olanlar ile Kanunda belirtilen nedenlerle erteleme hakkı olduğu halde süresi içerisinde işlem yaptırmayanlara erteleme sürelerine denk gelen günler için idari para cezası uygulanmaz. Uygulandıktan sonra bu madde kapsamında olduğu anlaşılanlar iptal edilir ve iptal edilen para cezaları, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında takip ve tahsil için gönderildiği vergi dairelerine bildirilir. 54 üncü maddenin üçüncü fıkrası kapsamında ertelemesi yapılanların, yoklama kaçağı veya bakaya olarak geçen süreleri için Kanunun 24 üncü maddesi esasları uygulanır.
(4) İdari para cezası vermeye yetkili makam; askerlik şubesine bizzat müracaat eden yükümlüler için müracaat ettiği, kolluk kuvvetleri tarafından getirilen yükümlüler için ise getirildiği askerlik şubesi başkanı; kolluk kuvvetleri tarafından haklarında tutanak tutulma işlemi de dahil diğer durumlar için nüfusa kayıtlı olduğu yer askerlik şubesi başkanıdır. Yükümlünün bizzat müracaat ettiği veya getirildiği askerlik şubesi başkanınca uygulanan idari para cezası derhâl yükümlünün nüfusa kayıtlı olduğu yer askerlik şubesi başkanlığına bildirilir.
(5) Barışta, Kanunun 24 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilen idarî para cezası kesinleştikten sonra bu eylemlerden herhangi birini işleyenler ile bu eylemleri seferberlik ve savaş hâlinde işleyenler hakkında nüfusa kayıtlı olduğu yer askerlik şubesince suç dosyaları hazırlanarak yükümlünün nüfusa kayıtlı oldukları yer Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.
(6) Yükümlülere verilen idari para cezaları 7201 sayılı Kanun ile 25/1/2012 tarihli ve 28184 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik esaslarına göre tebliğ edilir.
(7) Verilen idari para cezaları hakkında 5326 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.”
Askerlik Kanunu Geçici 55. Madde Hakkında Bölge Adliyesi Mahkemesi Kararı
- Trabzon BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 3. Ceza Dairesi E: 2019 / 248 K: 2019 / 260
“03 Ağustos 2018 tarihli ve 30498 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7146 sayılı “Askerlik Kanunu İle Diğer Bazı Kanunlarda ve 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 2. maddesi ile 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na eklenen Geçici 55. maddenin 1. fıkrasının, “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte her ne sebeple olursa olsun henüz fiilî askerlik hizmetine başlamamış ve 1 Ocak 1994 tarihinden (bu tarih dahil) önce doğan 1076 sayılı Kanun ile bu Kanuna tabi yükümlüler; istekleri halinde, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde askerlik şubelerine veya yurt dışı temsilciliklerine başvurmaları, 15.000 Türk lirası veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuruna göre ödeme tarihindeki karşılığı kadar konvertibl yabancı ülke parasını defaten ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılırlar.” şeklinde düzenleme içerdiği, 6. fıkrasında ise, bu madde hükümlerinden yararlanan yükümlüler hakkında saklı, yoklama kaçağı ve bakayadan dolayı idari ve adli soruşturma ve kovuşturma yapılamayacağının, başlatılmış olanların ise sona erdirileceğinin açıkça hüküm altına alınmıştır.
26/06/2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7179 sayılı Askere alma Kanununun geçici 1.maddesinin 5.fıkrasında “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte her ne sebeple olursa olsun henüz fiilî askerlik hizmetine başlamamış yoklama kaçağı, bakaya veya saklı olanlardan; istekli olanlar, 1/11/2019 tarihine kadar başvurmaları ve bu tarihe kadar 9 uncu maddede belirlenen bedeli peşin ödemeleri şartıyla kuraya tabi tutulmaksızın 9 uncu madde hükümlerinden yararlandırılırlar. Bu kapsamda bedelli askerlik yükümlülüğünü tamamlayanlar hakkında mülga 1111 sayılı Kanun ile 24 üncü madde gereğince verilen idari para cezalarının tahsilinden vazgeçilir” hükmünü içermektedir.”
Blog Yazılarımız: DEVLET MEMURLARINA VERİLEN DİSİPLİN CEZALARININ TÜRLERİ NELERDİR?
Stj. Av. Altuğ Eliri
Av. Serhan Cantaş
