Ülkemizde işverenlerin sıklıkla başvurduğu ve tam anlamı ile bir çözüm üretilemeyen konuların başında işçilerin sigortasız çalıştırılması veya çalışan işçinin sigorta priminin maaşına göre değil asgariden yatırılmasıdır. İşverenler, işçilik maliyetinin yüksek ücretli olmasından kaynaklı nedeniyle bu şekilde hukuka uygun olmayan davranışlar sergilemektedir.
Sigorta, işçinin en büyük haklarından biri olmakla beraber işverenin ise en büyük yükümlülüğüdür. Sigorta işçiye, ileride gerçekleşmesi öngörülemeyen ve işçinin iş hayatına devam edemeyecek konuma geleceği durumlar için bir güvence sağlar. Bunlar; iş kazası, hastalık, doğum ve ölüm olabilir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre:
- Madde 3-) Sigortalı: Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi, ifade etmektedir.
Sigortasız İşçi Çalıştırmak Nedir?
Sigortasız işçi çalıştırmak bilindiği üzere, çalıştırılan işçi sosyal güvenlik kurumuna bildirilmez, devlete vergi ve sigorta primi ödemesi yapılmaz. Bu durumda çalışan işçi, çalışıyor olarak görülmemekte ve sigortanın getirdiği faydalardan yararlanamamaktadır. İşçinin emeğinin çalınması söz konusudur.
Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Yaptırımı Nedir?
Sigortasız işçi çalıştıran işveren, hukuka uygun olmayan bir işlem gerçekleştirmesi nedeniyle, şikayet halinde veya re’sen bunun tespiti halinde idari para cezasına çarptırılacaktır. İşçi bu durumu SGK’ya ve Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne şikayet edebilir. Aynı zamanda 170 numaralı Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Destek hattına da başvurulabilir.
- Bilanço esasına göre defter tutması gereken işverenlere 38 asgari ücret cezası verilmektedir ve 2020 yılı için bu tutar 111.834 TL olmaktadır.
- Diğer defterleri tutan işverenlerin ödemesi gereken ceza tutarı 32 asgari ücrettir. Bu da 2020 yılı için 94.176 TL’ye denk gelmektedir.
- Defter tutmakla yükümlü olmayan işverenlerden 29 asgari ücret ceza talep etmektedirler. 85.347 TL’ye denk gelmektedir.
Sigortasız İşçi Dava Açabilir Mi?
İşçi sigortasız çalıştırıldığına ilişkin bunun tespiti nedeniyle “Hizmet Tespit Davası” açabilmektedir. Hizmet tespit davasını açmak için 5 yıllık zamanaşımı süresi vardır. Fakat uygulamada işçinin bu davayı açması nedeniyle işine son verilmektedir. Bu nedenle işçiler bu korku içinde söz konusu SGK şikayetini veya hizmet tespit davasını açmamaktadır.
Unutulmamalıdır ki, işçi tarafından açılacak hizmet tespit davası nedeniyle işçiyi işten çıkaran işverene karşı “İŞE İADE DAVASI” açılabilmektedir. Salt bu nedene dayanılarak işten çıkarılan işçinin işe iadesine karar verilmelidir. İşe iade davasını kazanmasına rağmen işçiyi işe başlatmayan işverene ise mahkemece en fazla 4 aylık ücret tutarında boşta geçen süre ücreti ve 4-8 aylık ücret tutarında işe başlatmama tazminatı hükmedilir.
Hizmet Tespit Davası Nerede Açılır?
Hizmet tespit davasında görevli mahkeme “İş Mahkemeleridir.” Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer mahkemesidir. Örneğin; iş Kırıkkale’de yapılıyorsa görevli ve yetkili mahkeme “Kırıkkale İş Mahkemeleridir.”
- Hizmet tespit davasında davalı olarak gösterilecek kişiler, işveren ve SGK’dır.
Hizmet Tespit Davaları Nasıl İspat Edilir?
Hizmet tespit davaları için özel bir ispat yöntemi öngörülmemiştir. Yani bu durum tanıkla, belgeyle, kayıtlarla vb. ispatlanabilir. (21 Hukuk, 2014/3722 E.)
Blog Yazılarımız: Sigorta Primi Asgari Ücretten Yatırılan İşçinin Hakları
Av. Serhan Cantaş
