Memnu Hakların İadesi – Yoksun Bırakılan Hakların İadesi Nedir?
GİRİŞ
Kişi hakkında bir ceza mahkemesi tarafından, yürürlükte bulunan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. Maddesine göre “belirli haklardan yoksun bırakılmasına dair karar” verilmişse kişinin yasada sayılan ve TCK dışındaki yasalarda meydana gelen yasaklılıkların kalkması için “Memnu hakların iadesi davası” açılır.
Memnu Hakların İadesi Nedir?
Memnu hakların iadesi, yasada sözü edilen yoksun bırakılan hakları kişiye tekrar kazandıran bir ceza hukuku kurumudur. Burada kişiye kazandırılan haklar TCK kapsamı dışındaki yasalarda belirtilen ve kişinin o hakkı kullanmadaki yasaklılığının ortadan kalkması şeklinde açıklanabilir.
Kişinin yargılandığı mahkeme tarafından TCK kapsamında bir ceza almasından sonra, bu cezanın infazının ardından kişiye tüm yasaklanmış hakları iade edilir. Fakat TCK dışında düzenlenen bazı özel kanunlarda kişinin aldığı mahkumiyet hükmüne göre bazı haklardan belirli sürelerle yoksun bırakılması gündeme gelebilir. Bunun en büyük örneğini, Uyuşturucu madde nedeniyle bir ceza mahkumiyeti alan kişinin belirli süre ile ehliyetine el konulmasıdır. Fakat kişinin ehliyetini tekrar kazanması “yoksun bırakılan hakların iadesi davası” ile geri kazanılmaktadır.
Yani kişinin yoksun kalacağı bu hakları geri kazanması için “yoksun bırakılan hakların iadesi davasını” açması ve mahkeme sonunda “yoksun bırakılan hakların iadesi kararını” alması gerekmektedir.
Özel Kanunlarla Yasaklanan Haller Nelerdir?
Kişinin TCK kapsamında aldığı cezayı infaz etmesine rağmen bazı haklarını kullanması özel kanunlarla yasaklanmıştır. Bunlar;
- Milletvekilliği
- Avukatlık
- Mali Müşavirlik
- Devlet Memurluğu
- TCK 188,191. Maddelerden ceza alması sonucunda ehliyetin iptali (Uyuşturucu kullanma ve ticareti maddeleri)
Söz konusu örnekler çoğaltılabilmektedir. Bu hakların tekrar kullanılabilmesi için kişinin “memnu hakların iadesi davasını” açması gerekmektedir.
Memnu Hakların İadesi Şartları Nelerdir?
Memnu hakların iadesi talebinde bulunabilmek için gerekli şartlar 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13A maddesinde sayılmıştır.
- Adli Sicil Kanunu Madde 13/A – 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya mahkûmiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilir.
- Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması,
- Kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaat oluşması, gerekir.
Adli Sicil Kanunu’nun 13A maddesine göre memnu hakların iadesini talep edebilmek için 3 şart bulunmalıdır.
1.Kişinin mahkum olduğu cezanın tamamını infaz etmesi gerekmektedir. Ceza yargılaması sonucunda kişi aldığı cezanın tamamını infaz etmelidir. Fakat infaz rejiminde şu hususa dikkat edilmelidir. Cezanın infazı kişinin cezaevinden çıkışı değildir. Kişinin koşullu salıverme ile dışarı çıkması halinde denetim süresinin bitimi de beklenmesi gerekmektedir. Kişinin koşullu salıverme sonrasında geçirdiği denetim süresi de dikkate alınmalıdır.
2.Memnu hakların iadesi için bir başka şart, kişinin mahkum olduğu cezanın infazının tamamlanmasının ardından 3 yıllık bir sürenin geçmesi gerekmektedir. Bu 3 yıllık süre yukarıda da anlattığımız gibi kişinin denetim süresini de bitirmesinden itibaren başlamaktadır.
3.Memnu hakların iadesi için gerekli son şart ise kişinin bu 3 yıllık bekleme süresi içerisinde herhangi bir suça karışmayıp bu sürede yaşamını “iyi halli” olarak sürmesi gerekmektedir. Bu iyi halli durumu ise mahkemece gözetilip karar verilecek bir husustur.
Memnu Hakların İadesi Davasında Yetkili Mahkeme Neresidir?
- Adli Sicil Kanunu 13/A -(3) Yasaklanmış hakların geri verilmesi için, hükümlünün veya vekilinin talebi üzerine, hükmü veren mahkemenin veya hükümlünün ikametgâhının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemenin karar vermesi gerekir.
Adli Sicil Kanunu’nun 13A maddesinin üçüncü fıkrasına göre memnu hakların iadesi talebi iki farklı yerden talep edilebilir. Birincisi hükümlü kişinin hükümlü olduğu suçu veren mahkemeden talep edebilmektedir. İkinci durum ise memnu hakların iadesi talebinde bulunacak kişinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinden talep edebilmektedir.
Örneğin; Kişi uyuşturucu suçundan Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanıp mahkum olmuşsa, memnu hakların iadesi talebini aynı Kırıkkale Ağır Ceza Mahkemesi’nden talep edebilir. Fakat kişi İzmir’de ikamet ediyorsa İzmir Ağır Ceza Mahkemesi’nden de aynı talepte bulunabilecektir.
Blog Yazılarımız: KASTEN YARALAMA SUÇU VE CEZASI
