5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanunu m. 107’de düzenlenen ve bir infaz kurumu olan koşullu salıverilme (şartlı tahliye), hükümlünün hapis cezasının, kanunda belirlenen bir kısmını cezaevinde “iyi halli” olarak geçirmesi şartıyla, hapis cezasının geri kalan kısmını denetim altında şartlı olarak cezaevi dışında infaz edilmesinin sağlanmasıdır.
Koşullu Salıverilme Şartları Nelerdir?
Hükümlünün koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilmesi için hapis cezasının infazı esnasında bazı şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Yasal şartları yerine getiren hükümlüler koşullu salıverilmeden yararlanabilecektir. Koşulları yerine getirmeyen hükümlüler mahkum olunan hapis cezasının tamamını cezaevinde çekmek zorundadır. Kanunda belirtilen koşullar gerçekleştiği takdirde, hükümlü talep etmese dahi hükümlünün koşullu salıverilmesine karar verilebilecektir. Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için şu koşullar gerekmektedir:
- Cezanın bir kısmının kurumlarda infaz edilmesi şartı,
- Hükümlünün iyi halli olması şartı,
- Mahkemenin koşullu salıverilme kararı vermesi şartı.
Cezanın Bir Kısmının Kurumlarda İnfaz Edilmesi Şartı Nedir?
1. Genel İnfaz Oranı
5242 sayılı Kanun ile hapis cezasının genel infaz oranı ½’dir. Bu düzenlemeye göre süreli hapis cezası ile mahkumiyet alanlar cezalarının ½’sini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabileceklerdir. Birden fazla süreli hapis cezasına mahkum edilenler ise, hapis cezasının miktarı ne olursa olsun cezaevinde geçirilecek süre en fazla 28 yıldır. (5275 m. 107/3)
2. İstisnai Suçlarda İnfaz Oranı
Bazı istisnai suçlarda koşullu salıverme oranı 2/3 ‘tür. 5275 sayılı Kanunun 107/2. maddesinde düzenlenen salıverme oranı ⅔ olan suçlar:
- Kasten öldürme suçları (TCK m. 81, 82 ve 83)
- Mağdurun yüzünde sürekli değişikliğe sebebiyet verecek şekilde yaralama suçu (TCK m. 87, fıkra iki, bent d)
- İşkence ve eziyet (TCK m. 94, 95 ve 96)
- Basit cinsel saldırı (TCK m. 102//1-3)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki suçunun basit hali (TCK m.104/1)
- Cinsel taciz (TCK m. 105)
- Çocuklar tarafından işlenen cinsel dokunulmazlığa karşı suçların tümü (TCK m.102, 103, 104, 105)
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (TCK m.132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138)
- Çocuklar tarafından işlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları (TCK m. 188)
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları (TCK m. 326 ila 339)
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar 30 yılını;
- Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde 36 yılını,
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla 36 yılını,
Müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar 24 yılını;
- Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde 30 yılını,
- Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla 30 yılını,
- Birden fazla süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla 28 yıldır.
Hükümlüler belirtilen bu süreleri cezaevinde geçirdikleri takdirde koşullu salıverilirler.
Belirtmek gerekir ki koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün on beş yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır. (5275 sayılı Kanun m.107/5) 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda koşullu salıverilme için infaz edilecek süresi hesaplanırken, çocuk hükümlünün infaz sırasında yaşına göre değerlendirme yapılacak, hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar cezaevinde geçirdiği bir gün, üç gün sayılacak, 15 ile 18 yaş aralığında geçen sürede ise cezaevinde geçirdiği bir gün, iki gün olarak hesap edilecektir. (5275 sayılı Geçici m.6/4)
3. Suç Örgütü Suçlarında Koşullu Salıverilme Süresi
Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar cezalarının dörtte üçünü infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.(5275 sayılı Kanun m.107/4) Ancak, bu süreler;
- Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,
- Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,
- Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla kırk,
- Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,
- Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki, yıldır.
4. İnfaz Oranı ¾ Olan Suçlar
Bazı suçların infaz oranı ¾ olarak düzenlenmektedir. Bunlar:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK m.102/2, 103, 104/2-3)
- Uyuşturucu madde ticareti suçu (TCK m.188)
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.
5. Tekerrür Halinde Koşullu Salıverilme
Tekerrür halinde mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanacaktır. Mükerrir olan hükümlülerde koşullu salıverilme oranı, hükmedilen hapis cezasının ⅔’sidir. Tekerrür nedeniyle koşullu salıverme süresine eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanın en ağırından fazla olamaz. Mükerrirlere özgü infaz rejiminde koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için aşağıdaki sürelerin cezaevinde geçirilmesi gerekmektedir. Bunlar:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuzdokuz yılının,
- Müebbet hapis cezasının otuzüç yılının,
- Süreli hapis cezasının dörtte üçünün,
Belirtilen bu sürelerin infaz kurumunda iyi halli olarak geçirilmesi durumunda koşullu salıverilmeden yararlanılabilecektir.
6. Çocuk Hükümlülerde Bazı Suçlara İlişkin İnfaz Rejimi
Bazı suçlarda çocuklar açısından infaz oranı ⅔ olarak düzenlenmektedir. Çocuklar açısından ⅔ infaz oranı uygulanacak suçlar:
- Uyuşturucu Ticareti Suçu (TCK m.188)
- Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m.102,103,104,105)
- 3713 Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar
- Suç işlemek için örgüt kurma veya yönetme ve örgütün faaliyeti çerçevesindeki suçlar.
30/03/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından, tabi olduğu infaz rejimine göre belirlenen koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün onbeş yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, üç gün; onsekiz yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır. (5275 sayılı Kanun Geçici m.6/4)
Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı
Koşullu salıverilmeden faydalanabilmesi için hükümlünün iyi halli olması gerekmektedir. Hükümlünün tüm cezasının infazı sırasında iyi halli olması gerekmemektedir. Koşullu salıverilme kararının verileceği tarihte iyi halli olması yeterlidir. Hükümlünün iyi hal tespiti kuralları 5275 sayılı Kanunu’nun 89. maddesinde düzenlenmektedir. Burada belirtilen kurallar çerçevesinde iyi hal tespiti yapılacaktır. İyi hal durumu maddede açıklanan şekilde saptanamayan hükümlü; açık cezaevine ayrılma, denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanamayacaktır.
Yetkili ve Görevli Mahkeme Tarafından Koşullu Salıverilme Kararı Verilmesi Şartı
Koşullu salıverilme, mahkeme kararı ile mümkündür. Hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında ceza infaz kurumu idaresi tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, infaz işlemlerinin yapıldığı yerin hakimliğine verilir. Mahkemenin bu raporu uygun bulması halinde hükümlünün koşullu salıverilmesine dosya üzerinden karara bağlanacaktır. Mahkeme raporu uygun bulmadığı takdirde gerekçesini kararında gösterir ve bu karara karşı CMK m.267 ve devamı uyarınca itiraz yoluna gidilebilecektir. Burada söz konusu rapor, hükümlünün iyi halli olduğunu gösteren belgedir. Raporun hükümlünün iyi halli olduğunu göstermesi veya iyi halliliği içermeyen rapora yapılan itirazın kabulü halinde koşullu salıverilme kararı verilebilecektir.
Koşullu salıverilme kararı yetkili ve görevli mahkeme tarafından verilmelidir. Kararı vermeye yetkili ve görevli mahkeme, infazın yapıldığı yerin İnfaz Hakimliği’dir. (5275 m. 107/11)
Koşullu Salıverilmenin Uygulanmayacağı Haller
Hükümlüler bazı hallerde koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanamazlar. Koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanmayacağı haller şunlardır;
- Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra aynı hükmün infazı ile ilgili birdaha koşullu salıverilme kararı verilmez. (5275 m.107/13-b)
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar”, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlığı altında yer alan suçlardan birisinin, bir suç örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi nedeniyle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde, hükümlü koşullu salıverilmeden faydalanamaz. (5275 m.106/16)
- Hakkında ikinci kez tekerrür uygulanmasına karar verilenler koşullu salıverilmeden yararlanamaz. (5275 m. 108/13)
Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması
Mahkeme tarafından verilen koşullu salıverilme bazı durumlarda geri alınabilmektedir. Koşullu salıverilme kararının geri alınmasını gerektiren durumlar şunlardır:
- Koşullu salıverilen hükümlünün denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya hakimin uyarısına rağmen yükümlülüklerine uymamakta ısrar etmesi halinde koşullu salıverilme kararı geri alınır. (5275 m.107/12)
Koşullu salıverilmenin geri alınabilmesi için işlenen yeni suçun cezasının “hapis cezası” olması gerekmektedir. Aksi takdirde koşullu salıverilme kararı geri alınamayacaktır. Bu sebeple hükümlünün denetim süresi içinde işlediği yeni suçun cezası adli para cezası ise koşullu salıverilme kararı geri alınamayacaktır. Ayrıca işlenen yeni suçun cezası kanunda hapis cezası olmasına rağmen bu ceza adli para cezasına çevrilmişse koşullu salıverilme kararı geri alınamaz.
Hükümlünün kendisine yüklenen yükümlülüklere hakimin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesi halinde de koşullu salıverilme kararı geri alınacaktır.
Koşullu salıverilme kararının geri alınması halinde hükümlünün (5275 m.107/13)
- Sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,
- Bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak ederek salıverilme tarihi arasındaki süreyi geçmemek koşuluyla ihlalin niteliğine göre takdir edilecek bir sürenin ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir.
Koşullu salıverilme kararının geri alınmasından sonra, aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.
Koşullu salıverilmenin geri alınabilmesi için öncelikle hükümlü hakkında yürürlükteki İnfaz Mevzuatına uygun koşullu salıverilme kararı verilmesi gerekmektedir. Koşullu salıverilmenin geri alınabilmesi ancak koşullu salıverilme kararının verilmesinden sonra ve deneme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenip hapis cezasına mahkum olunması halinde mümkündür.
Koşullu salıverilmenin geri alınması kararının verilmesinde yetkili mahkeme, 5275 sayılı Kanunun 107/15’e göre, koşullu salıverilme kararının koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren ilk derece mahkemesinin bulunduğu yer İnfaz Hakimliği’dir. Hükmün, Yargıtay tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Ankara İnfaz Hakimliği, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından ilk derece mahkemesi sıfatıyla verilmesi halinde Bölge Adliye Mahkemesinin bulunduğu İl İnfaz Hakimliği tarafından koşullu salıverilme kararının geri alınmasına dosya üzerinden karar verilecektir.
Koşullu Salıverme Kararının Geri Alınması Kararına İtiraz
Koşullu salıverilmenin geri alınması kararına itiraz edilebilecektir. Bu hususta verilecek kararlara karşı CMK m. 268 uyarınca itiraz yoluna başvurulabilecektir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olup, bu kararlara karşı olağan kanun yoluna başvurulamaz. Kesin olan bu kararlar ancak olağanüstü kanun yolu olan, “kanun yararına bozma” ile ortadan kaldırılabilecektir.
İnfaz Hakimliği’nin koşullu salıverilmenin geri alınması kararına karşı Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilir.
Koşullu Salıverilmenin Geri Alınmasında Yetkili Mahkeme İle İlgili Yargıtay Kararı
- Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2015/6070 Sayılı Kararında
“5275 sayılı Kanunun 107/15-a maddesi gereği, şartlı tahliye kararının geri alınmasına, koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren mahkeme tarafından deneme süresi içinde işlenen suça ilişkin hükmün kesinleşmesinden sonra karar verilmesi gerektiği yönündeki düzenleme doğrultusunda, kararın kesinleşmesinin akabinde koşullu salıverilmeye esas teşkil eden hükmü veren İzmir 7. Ağır Ceza Mahkemesi’ne şartlı tahliye kararının geri alınması yönünde ihbarda bulunulmasına karar vermekle yetinilmesi gerektiği gözetilmeden, deneme süresinde işlenen suça ilişkin hükümle birlikte aynı zamanda şartlı tahliye kararının geri alınmasına da karar verilmesi hukuka aykırıdır.”
Suç Örgütü Üyeliği ve Koşullu Salıverilme İle İlgili Yargıtay Kararı
- Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2016/2543 Sayılı Kararında
“Sanık, suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olma, kişiyi hürriyetten yoksun kılma ve 6136 sayılı Kanuna muhalefet suçlarından 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 220/2,3, 109/2,3-a,b, 62 ve 6136 sayılı Kanunun 13/1. maddeleri uyarınca 1 yıl 3 ay hapis, 3 yıl 4 ay hapis ve 2 yıl 6 ay hapis cezalarına mahkum olmuştur. Dosya kapsamına göre, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/4. maddesinde yer alan hükmün, “Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar cezalarının dörtte üçünü infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.” şeklindeki düzenlemesi karşısında, hükümlü hakkında örgüt faaliyeti kapsamında hürriyetten yoksun kılma ve 6136 sayılı Kanuna muhalefet suçlarından 5237 sayılı Kanunun 109 ve 6136 sayılı Kanunun 13/1. maddeleri uyarınca verilen mahkumiyet hükümlerinin infazının 5275 sayılı Kanunun 107/4. maddesi gereğince (¾ oranında) yapılması gerektiğinin gözetilmemesi hukuka aykırıdır.”
Blog Yazılarımız: Tutuklama Nedir? Tutuklama Nasıl Yapılır?
Av. Tuğçe Çığlı
Av. Serhan Cantaş
