Davaların temelini, dava açılmasına sebep olan uyuşmazlık konuları oluşturur. Taraflar arasındaki çekişmeli bu konuları mahkeme karara bağlayacaktır. Ancak bazı durumlarda görülmekte olan dava konusuz kalabilmektedir. Görülmekte olan bir davada, davanın konusuz kalması iki şekilde kendini gösterir. Davanın konusuz kalması, davanın görülmesi esnasında “o davaya uygulanan mevzuat hükümlerinin değişmesi” halinde veya “dava konusu ortadan kalkması” durumunda dava konusuz kalacaktır.
Bu durumlardan biri meydana geldiğinde ortada bir uyuşmazlığın kalmaması sebebiyle davanın konusuz kalması söz konusu olacaktır ve esas hakkında karar verilmesine de gerek kalmayacaktır. Dava konusuz kaldığında dava sona ermiş olacaktır. Davanın konusuz kalması halinde, mahkeme “karar verilmesine yer olmadığına” karar verecektir. Davalı ve davacı arasında uyuşmazlık konusu olmayacaktır. Bu durumda artık o konu hakkında yargılama yapılmasına ve o yargılama sonucunda bir hüküm kurulmasında tarafların “hukuki yararı” kalmayacaktır.
Davayı açan tarafın uyuşmazlığa konu olan sorunu mahkeme kararından önce çözümlendiği için, mahkeme karar verilmesine yer olmadığına karar verir. Davanın konusuz kalmasından söz edilebilmesi için öncelikle görülmekte olan bir dava olmalı ve yukarıda belirttiğimiz iki şekilden biri ile uyuşmazlık giderilmiş olmalıdır.
Davanın Konusuz Kalmasına Örnekler
- Tahliye davası devam ederken eğer söz konusu davalı kiracı evi boşaltırsa dava konusuz kalmış olacaktır.
- İşe iade davası devam ederken, işveren işçiyi işe davet ederse ve işçide işe giderse ya da gitmezse dava konusuz kalmış olacaktır.
- Alacak davasında, borçlu davaya konu borcunu alacaklıya öderse dava konusuz kalmış olacaktır.
- Boşanma davası sürerken eşlerden birinin ölmesi durumunda da daca konusuz kalır.
- Açılan gayrimenkulün tahliyesi davası sırasında gayrimenkulün yıkılması halinde dava konusuz kalır.
Davanın Konusuz Kalması Halinde Vekalet Ücreti
Taraflardan biri herhangi bir avukatla vekâlet sözleşmesi yaparak, aralarında kararlaştırdıkları ücret karşılığı davada kendisini vekille temsil ettirebilir. Vekâlet ücreti, davada haklı çıkan tarafın davasını vekille takip etmesi durumunda, diğer yargılama giderlerinin dışında, lehine hükmedilen bir tutardır. Bu ücret, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre hesaplanır ve yargılama giderleri kapsamındadır.
Davanın konusuz kalması halinde karar verilmesine yer olmadığına kararı sebebiyle esas hakkında karar verilmeyecek olsa dahi yargılama aşamasında yapılan giderler ve vekille takip edilen davalarda vekalet ücretinin hangi tarafa yükletileceği hakkında da karar verilmelidir. Bu durum 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 331. maddesinde düzenlenmektedir.
- HMK 331/1 – Davanın konusuz kalması sebebiyle davanın esası hakkında bir karar verilmesine gerek bulunmayan hâllerde, hâkim, davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre yargılama giderlerini takdir ve hükmeder.
Söz konusu hükme göre davanın konusuz kalması halinde vekalet ücreti ve diğer yargılama giderleri, davanın açıldığı tarihteki “tarafların haklılık durumuna göre” belirlenecektir. Bu sebeple davanın konusuz kalması durumunda “davanın açıldığı tarihte” haksız olduğu tespit edilen taraf yargılama giderlerini ödemekle yükümlüdür. Bu durumda yargılama giderine hükmedilebilmesi için mahkemece yargılamaya devam edilerek davanın açıldığı tarihte haksız olan tarafın tespit edilmesi gerekmektedir. Yargılama giderlerinden sorumlu olan taraf, davanın başındaki haklılık durumuna göre belirlenecektir.
Belirtmek gerekir ki Avukatlık Asgari Ücret Tarifelerinin 6. maddesine göre, anlaşmazlık davanın konusuz kalması nedeniyle ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar (delillerin toplanmasına ilişkin ara kararın yerine getirilmesinden önce) giderilmiş ise, tarife hükümleriyle belirli vekalet ücretinin yarısına hükmedilecektir. Ancak bu karar, daha sonra yani ön inceleme tutanağı imzalandıktan (delillerin toplanmasına ilişkin ara kararın yerine getirilmesinden sonra) sonra verilirse, kararın gereğinin yerine getirilmesinden sonra giderilirse tamamına hükmolunacaktır.
Konusu Para veya Para İle Ölçülebilen Bir Şey Olan Davaların Konusuz Kalması Halinde Vekalet Ücreti
Konusu para veya para ile ölçülebilen bir şey olan davaların konusuz kalması halinde mahkeme davanın konusuz kalması nedeniyle karar verilmesine yer olmadığına karar vermekle birlikte, davada haksız olan tarafı nisbi vekalet ücretine de mahkum edecektir.
Konusu Para Olmayan veya Para İle Ölçülemeyen Bir Şey Olan Davaların Konusuz Kalması Halinde Vekalet Ücreti
Konusu para olmayan veya para ile ölçülemeyen bir şey olan davaların konusuz kalması halinde davada haksız çıkan taraf, maktu vekalet ücretine mahkum edilecektir.
Dava Devam Ederken Yasa Değişikliği Sebebiyle Davanın Konusuz Kalması Halinde Vekalet Ücreti
- Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 26/01/2005, 2004/9582, 2005/160 Sayılı Kararında
“Davacı isteğe bağlı sigortalı olup 619 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereği sağlık hizmetlerinden yararlandırılmadığını ileri sürerek anılan hizmetlerden yararlandırılmasına karar verilmesini talep etmiş, ancak yargılama aşamasında yürürlüğe giren 4956 Sayılı Yasa gereğini yerine getiren davacıya davalı kurum tarafından sağlık karnesi verilmiş olmasına dayalı olarak da, mahkemece “Davanın konusu kalmadığından karar verilmesine yer olmadığına” şeklinde karar verilmiştir. Şu hale göre Mahkemece yasa değişikliği nedeniyle yazılı şekilde karar verilmiş olduğundan, davalı kurumun vekalet ücretinden sorumlu olmaması gerekirken, sorumlu tutulması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.”
Dava Devam Ederken Dava Konusu Eşyanın Davacıya Teslimi Halinde Davının Konusuz Kalması ve Vekalet Ücreti Hakkında Yargıtay Kararı
- Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 20/03/2003, E.2002/12798, 2003/3241 Sayılı Kararında
“Dava açıldığı tarihte dava konusu eşyaların davalı tarafın elinde bulunduğu sabittir. Bu nedenle davacı eşyaya yönelik dava açmada haklıdır. Dava konusu eşyaların yargılamanın devamı sırasında davacıya iadesi, davacının dava açmadaki haklılığını ortadan kaldırmaz. Bu bakımdan davanın konusuz kaldığı gözetilerek yürürlükteki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 7. maddesi uyarınca davacı yararına vekalet ücretine hükmedilmesi gerekirken, davanın reddedilerek davalı vekili yararına vekalet ücretine hükmedilmesi usul ve yasaya aykırı görüldüğünden kararın bozulması gerekmiştir.”
Blog Yazılarımız: İhtiyati Tedbir Nedir? İhtiyati Tedbir Kararı Nasıl Alınır?
Av. Tuğçe Çığlı
Av. Serhan Cantaş
