Finansal kiralama, mal ve hizmet üretimine yönelik teçhizatın mülkiyeti kurumda kalmak koşulu ile sözleşme serbestisi dahilinde işletmelere kiraya verilmesi biçiminde tanımlanabilir.
Finansal kiralama kurumunun ülkemizdeki uygulaması yakın bir geçmişe dayanmaktadır. Yeni bir kurum olmasına rağmen, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra yaygın bir kullanım alanına kavuşmuştur. Finansal kiralama işlemleri, işletmelerin fon ihtiyaçlarını mevcut finansman sistemimizin yeterli düzeyde karşılayamaması sebebiyle artmıştır.
Daha sonrasında 21.11.2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu yürürlüğe girmiştir.
Finansal Kiralamanın Yararları
1. KİRACI BAKIMINDAN YARARLARI
Finansal kiralamanın en önemli yararı finansman kolaylığı sağlamasıdır. Finansal kiralama, işletmelerin bankalardan kredi sağlama olanaklarının yetersiz kaldığı dönemlerde veya kredi kullanma imkânı olmayan işletmelere finansman kolaylığı sağlamaktadır. Finansal kiralama konusu malın mülkiyetinin finansal kiralama şirketlerine ait olması, dolayısıyla çoğunlukla ek bir teminata ihtiyaç duyulmadan finansman sağlanabilmesi kiracılar için önemli bir avantajdır.
Finansal kiralama şirketleri, kredi değerlemelerinde bankaların izlediği prosedürü izlemektedirler. Ancak finansal kiralama şirketleri, firmanın mali yapısını incelemekle yetinmemekte, kendi ekonomik geleceğini ve sektörde ulaşacağı konumu da göz önünde bulundurmaktadır.
Finansal kiralama, sektör bakımından olumsuz siyası kararlara ve enflasyona karşı koruma imkânı sağlamaktadır. Uzun süreli bir finansal kiralama sözleşmesinde süre ve şartlar önceden tespit edildiği için kiracı, hükümet kararlarında ortaya çıkan değişikliklerden veya enflasyondan etkilenmemektedir. Böylece kiracının bütçe hesaplama yapma imkânı artmaktadır.
Finansal kiralama bedellerinin ödenmesine yönelik esas ve usullerin belirlendiği ödeme planlarının, kiracıların kendi istekleri doğrultusunda kendi mali yapılarına ve nakit akışlarına göre oluşturulması olanağı kiracılara önemli bir kolaylık sağlamaktadır.
Bunula birlikte, finansal kiralama, kiralanan şeyin düşük bir bedelle temin edilmesi kolaylığını sağlar. Finansal kiralama sözleşmesinde, kiralama konusu şeyin maliyeti, kiralama bedelleri içinde amorti olduğundan, kira dönemi sonunda malın mülkiyetine piyasa fiyatının çok altında sembolik bir bedelle sahip olunabilir.
Ek olarak, finansal kiralama yöntemiyle işletmelerin teknolojik gelişmelere ayak uydurmaları kolaylaşmış olmakta, makine ve teçhizatın kiralanması açısından bir esneklik sağlanmaktadır. Yani teknolojik açıdan yıpranan ekipmanların yenilenmesi olanağı, sabit yatırımlarda değişen teknolojiden büyük ölçüde yararlanılabilmektedir.
Yine, kiracının icra takibine uğradığı durumlarda malın haczedilememesi ve bu açıdan kiracının koruma altında bulunması, bazı leasing türlerine çeşitli vergi ve harç istisnalarının uygulanması kiracılar açısından leasingin diğer önemli faydalarındandır.
2. KİRALAYAN BAKIMINDAN YARARLARI
Finansal kiralama diğer finansman yöntemlerinden daha avantajlı bir teminat sistemi öngörmektedir. Finansal kiralamaya konu malın mülkiyeti finansal kiralama şirketine ait olduğundan, kiralama bedellerinin ödenmemesi durumunda leasing şirketi kiralamaya konu malı geri alma ve malın satış bedelinden alacağını tahsil etme olanağına sahiptir. Dolayısıyla finansal kiralama, kiralayan bakımından rizikonun minimum düzeyde olduğu bir yöntem olup, kiralayan kiracının ödeme güçsüzlüğü içine düşmesi durumunda sözleşmeyi feshedip malın iade edilmesini her zaman talep edebilmektedir.
Finansal kiralama yönteminde, sözleşme sonunda kiracının malı satın almaması durumunda kiralayan, malı geri alarak yeniden değerlendirme imkanını elde edebileceğinden kiralayan açısından karlı bir yöntemdir.
Yine finansal kiralama, icra takiplerine ve iflasa karsı alacağını teminat altına almaktadır. Ayrıca kiralayan finansal kiralamada birçok teşvikten yararlanmakla birlikte gümrük vergisinden de bazı muafiyetlere tabi olmaktadır.
Finansal Kiralamada Dikkat Edilmesi Gerekenler
Finansal kiralamanın yararları yanında bazı sakıncaları da bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi, finansal kiralamayı, ekonomik durumu zayıf olan işletmelerin tercih etmesidir. Bu işletmeler banka kredisi temin etmekte zorlandıkları için finansal kiralamaya yönelmektedirler. Bu durum finansal kiralama şirketlerinin riskini artırmaktadır.
Finansal kiralama sözleşmesinin sonunda kiracıya malı satın alma hakkı tanınmamışsa, kiracı sözleşme sonunda malın arta kalan değerinden yoksun kalmaktadır. Bu durum ise kiracı aleyhine sonuç doğurmaktadır.
Hem kiracı hem de kiralayan açısından söz konusu olabilecek bir diğer önemli risk ise, dövizle yapılan yatırımlarda enflasyonla birlikte ortaya çıkan kur dalgalanmalarıdır. Söz konusu riske çoğu zaman kiracı katlanmak zorunda kalmaktadır.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları
FFFK m.18 finansal kiralama sözleşmesini, “…kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.” şeklinde tanımlamaktadır.
Finansal kiralama sözleşmesinin kurulabilmesi için altı unsur öngörülmektedir. Buna göre;
- Finansal kiralamaya konu malı kiralayacak olan bir finansal kiralama şirketinin mevcut olması,
- Finansal kiralama yapılacak bir mal bulunması,
- Finansal kiralama konusu malın mülkiyetinin leasing şirketine ait olması,
- Kiralanan malın zilyetliğinin kiralayan tarafından kiracıya devredilmesi,
- Kiracı tarafından kiralayana ödenecek olan kira bedeli ve
- Tarafların anlaşmasıdır.
Finansal Kiralama Sözleşmesinin Şekli ve Tescili
FFFK m.22/f.1’de finansal kiralama sözleşmesi için açıkça yazılı şekil şartı öngörülmüş bunun dışında başka ek bir koşul aranmamıştır. Ek olarak Kanun, finansal kiralama sözleşmesine konu malların, üçüncü kişilerin iyi niyetli hak iddialarına karşı koruma sağlamak amacıyla malın niteliğine göre ilgili sicillere ve FKB tarafından tutulacak özel sicile tescil veya şerh ettirilmesini öngörmüştür.
Finansal Kiralama Sözleşmesinden Doğan Davalar
Finansal kiralama şirketleri finansal kurul olduğundan TTK m.4/f.1-f’ye göre, “Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır.” hükmü gereği finansal kiralamadan kaynaklanan davalar ticari davadır.
Finansal kiralama sözleşmesinden kaynaklanan davaların mutlak ticari dava niteliğinde olmaları, dolayısıyla tarafların serbestçe tasarruf edebilecekleri konularla ilgili bulunmaları nedeniyle finansal kiralamadan kaynaklanan uyuşmazlıklar genel olarak arabuluculuğa uygun uyuşmazlıklardır. TTK m.5/A düzenlemesine göre konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat taleplerini içeren finansal kiralama davaları dava şartı arabuluculuk kapsamına girmektedir.
Blog Yazılarımız: Kira Sözleşmelerinin Uyarlanması – Kira Artırım veya Azaltım Davası Nedir?
Av. Nagehan Koçer
Av. Serhan Cantaş
