Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığı, vatandaşlık, devletin tek taraflı, egemenlik hakkını kullanarak, şartlarını ve hükümlerini tespit ettiği bir hukuki statüyü gerçekleştiren kişi ile arasında kurulan siyasi ve hukuki bağdır.
Birey, şartları devlet tarafından önceden belirlenmiş olan statüye dâhil olmakla vatandaş sıfatını kazanmış olur.
Vatandaşlık 3 şekilde kazanılabilir. Bunlardan ilki doğum yoluyla vatandaşlığın kazanılmasıdır. İkincisi, soy bağı ile kazanılması, üçüncüsü ise yetkili makam kararı ile kazanmadır. Yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığının kazanılması yollarından biri de evlilik yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasıdır, bu yazımızda Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığının kazanılmasına yer vereceğiz.
Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Türk Vatandaşlık Kanunu madde 16’da düzenlenmiştir. Şu an yürürlükte olan kanuna göre evlenme yoluyla vatandaşlık kazanma en ideal haline ulaşmıştır. Tarihi süreçte, ilk dönemlerde, evlenmenin sadece yabancı kadın eşini vatandaşlığına etki edeceği, erkek eşin vatandaşlığına etki etmeyeceği kabul edilmekteydi. Klasik anlayışa göre kadın eş, ailenin reisi olan erkeğin vatandaşlığını da almalıydı. Bu anlayışa göre kadın eş, iznine gerek olmadan evlenme ile birlikte kocanın vatandaşlığını kazanmaktaydı. Ayrıca Türk vatandaşıyla evlenen yabancı hiçbir şart olmaksızın idareye başvurmasıyla vatandaşlığı kazanıyordu. Bu yüzden evliliğin gerçek olup olmadığı, sırf vatandaşlık kazanmak için para alarak evlenen kişilerin hiçbir önemi yoktu çünkü kendiliğinden (idarenin takdir yetkisi olmadan) vatandaşlık kazanılıyordu. Hem evliliğin ruhuyla bağdaşmaması hem de kadın erkek eşitliğine aykırı olması dolayısıyla doktrinde eleştirilerek bu düzenleme ortadan kaldırılmıştır.
Kadın-erkek eşitliğine uygun, idareye takdir yetkisi veren, istisnaları olabilmekle birlikte gerçek evliliklerin vatandaşlık kazanmaya dayanak teşkil edebilmesi için ağır şartların arandığı bir yapı öngörmüştür.
- TVK Madde 16(1) – Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde;
- a)Aile birliği içinde yaşama,
- b)Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama,
- c)Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır.
- (2) Başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü nedeniyle evliliğin sona ermesi halinde birinci fıkranın (a) bendindeki şart aranmaz.
- (3) Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyiniyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler.
Kanunda açıkça belirtildiği gibi bir yabancı, Türk vatandaşıyla evlenerek doğrudan vatandaşlık kazanamaz. Bunu açık bir şekilde söylememiş olsaydı bile TVK 16’nın lafzına bakarak birtakım şartların olduğunu ve söz konusu kararı vermede idarenin takdir yetkisi olduğu çıkarılabilirdi.
Bir yabancının Türk vatandaşı ile evlenerek vatandaşlığı kazanabilmesi için mevcut evliliğin gerçek evlilik olduğunu ortaya çıkaracak birtakım kriterleri esas alan şartlar belirlemiş. Kanun koyucu evlenmenin gerçek bir evlilik olup olmadığı konusunda uygulamada bu şartla alakalı olarak ciddi bir araştırma yapar. Vatandaşlık Başvuru İnceleme Komisyonu vardır, bu komisyon eşleri tek tek dinler, eşlere çapraz sorular sorar, duruma göre polis emniyet ekiplerinin araştırması olur, ikamet edilen yerdeki komşular dinlenir ve yapılan sorgulamada evliliğin gerçek olup olmadığı konusunda bir sonuca gidilir.
Kanunda açıkça vurgulanmasa da zorunlu bir şart vardır o da evliliğin geçerli olmasıdır.
Evliliğin Geçerliliğinin Tayini Nasıl Yapılır?
Olayda yabancı bir unsur var. Eşlerden biri Türk vatandaşı fakat Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen kişi yabancıdır. Dolayısıyla yabancı unsurun bulunduğu durumlarda kural olarak doğrudan Türk hukuku uygulanmaz, bu konuda 5718 sayılı kısaca MÖHUK diye ifade ettiğimiz kanuna bakacağız. Bu kanun yabancı unsurlu olaylarda hangi devletin hukukunun yetkili olduğunu bize söyler. Hangi hukuk yetkiliyse o hukukun medeni kanununa bakarak geçerli bir evlilik olup olmadığına bakılmaktadır. Geçerli bir evlilik değilse zaten vatandaşlık başvurusunda bulunamaz.
Evlenmenin vatandaşlığı etkisinin olabilmesi için her şeyden önce hukuken geçerli bir evliliğin varlığı gereklidir dedik. Bir erkek ve bir kadının hukuken geçerli bir evlenme yapabilmeleri için bir kısım maddi ve şekli şartların yerine getirilmiş olması gerekli. Türk Medeni Kanunu bakımından kişinin geçerli bir evlenmeyi yapabilmesi için evlenme ehliyetine sahip olması ve evlenme engellerinin bulunmaması gerekir. Ayrıca kanunun aradığı şekil şartlarını yerine getirilmiş olması da gereklidir.
Uygulanacak Hukukun Uygulanabilirliği Hususu
Kural olarak evet uygularız ancak bunun bir istisnası var daha önce de bahsetmiştik. Yabancı hukuku uyguladığımızda Türk kamu düzeni açıkça zarara uğruyorsa uygulanmaz. Bu da MÖHUK 5’de yazmaktadır.
Bir de evliliğin şekli vardır. MÖHUK 13/2’de düzenlenmiş. Resmi nikâh, dini konuları devreye girmektedir. Türk hukukuna göre tek geçerli olan resmi nikâhtır. Ancak bazı hukuk sistemlerinde sadece dini nikâh geçerli olanlar var, bazılarında ise birbirine alternatif olarak hem resmi hem nikâhın kabul edildiğini görüyoruz. Evlenmenin şeklen geçerli olup olmadığını farkındaysanız maddi şart ve ehliyetten farklı tutarak ayrı bir maddede düzenlenmiş bu yüzden bir evlenmenin şeklen geçerli olup olmadığı noktasında MÖHUK 13/2’ye göre sonuca gideceğiz. Bu maddeye göre de “Evliliğin yapıldığı yerde şeklen geçerliyse Türkiye’de de geçerli kabul edeceğiz.”
Başvuru Şartları;
- En az 3 yıldan beri Türk vatandaşıyla evli olma
Üç yılın hesabında TVKUY’ de özel bir hal düzenlenmiştir. Buna göre, hem evliliğin üç yıldan beri devam etmesi hem de Türk vatandaşı olan eşin en az üç yıldan beri Türk vatandaşı olması aranacaktır. Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancının eşi sonradan Türk vatandaşlığını kazanmışsa evlilikte geçen sürenin hesaplanmasında Türk vatandaşlığını kazanma tarihi dikkate alınır. Yani eş, sonradan Türk vatandaşlığını kazanmışsa Türk vatandaşı olduğu andan itibaren işleyecek, en az 3 yıllık süre geçtikten sonra yabancı olan eş başvuru yapabilecektir.
- Evliliği devam etme
Başvuru anında geçerli bir evlilik olacak demiştik. En az 3 yıl boyunca devam eden bir evliliğin ardından başvuru anında da evliliğin devam ediyor olması lazımdır. O halde başvuru anında evlilik ölüm, boşanma, gaiplik, ölüm karinesi gibi sebeplerle sonlanmışsa başvuru reddedilir çünkü kanun koyucu açıkça devam eden bir evlilik olmasını öngörmektedir. Bu şartlar varsa yabancı eş yurtiçindeyse valiliğe yurtdışındaysa Türk konsolosluklarına başvuruda bulunabilir. Başvuru yaptığında diğer bazı şartlar da söz konusudur.
Bu iki ön şartı sağlayan kişi, başvuruda bulunabiliyor.
Esasa ilişkin şartlar;
- Aile birliği içinde yaşama,
Başvuran eşlerin aile birliği içinde yaşaması aranmaktadır. Aile birliği içinde yaşama, aynı çatı altında olan karı koca hayatının gerçekleştiği ve bir aile müessesine uygun bir yaşam tarzını ifade eder. Ancak geçici ya da asi birtakım sebeplerle eşlerin farklı yerlerde ikamet etmesi kural olarak sorun oluşturmaz. Yani aynı çatı altında yaşama aile birliği içinde yaşama şartı için önemli bir unsurdur ancak tek başına bu gibi sebepler yaşamadığını göstermez. Bu şart, vatandaşlık başvuru inceleme komisyonu tarafından objektif olarak tespit edilebilecektir. Çünkü burada taraflar arasında gerçek ve müşterek bir yaşamın var olup olmadığı araştırılacaktır.
- Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama,
Kanun koyucu neyin evlilik birliğiyle bağdaşmayacak faaliyet olmadığını saymamış bu yüzden somut başvuruda çiftlerin durumuna göre değerlendireceğini söyleyebiliriz. Mülga edilen kanunun yönetmeliğinde fuhuş, fuhuşa aracılık etmek, fuhuşa zorlamak, kadın ticareti yapma gibi herhangi bir faaliyette bulunmama gerekir diyordu. Bu sayılanlar evveliyatla uyuşmayacak hareketlerdir ancak sadece bununla sınırlı değildir. Buna benzer toplumun genel ahlak yapısıyla yaşam tarzı da bu şartın mevcudiyetini engelleyecektir. Bu sebepten somut olaya bakılarak evlilik birliğiyle bağdaşmayacak her türlü hareketin olmaması gerekir.
- Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır.
Somut başvuru anında yabancının durumuna bakılacak. Örneğin işlediği bir suç var mı, genel ahlakla bağdaşmayan birtakım fiilleri oldu mu, casusluk gibi eylemleri oldu mu bunlara bakılacak. Başvuru yapıldığında esasa ilişkin tüm şartlar için Emniyet Müdürlüğü tarafından araştırma yapılır ve bunun sonucunda söz konusu şartların mevcut olup olmadığı tespit edilir.
Tüm bu başvuru şartları ve esasa ilişkin şartların sağlanması ile Türk vatandaşı ile evlenmiş olan yabancı, Türk vatandaşlığını kazanmak için yerleşim yerlerinin bulundukları valiliklere vatandaşlık başvurusunda bulunur. Bu başvuruyu yapmak için aşağıdaki belgeler gereklidir.
Türk Vatandaşlığının Evlilik Yoluyla Kazanılması Başvurusunda İstenilen Belgeler
- Eksiksiz doldurulmuş vatandaşlık başvuru formu;
- Türk eşin nüfus cüzdanının fotokopisi;
- Pasaport veya benzeri belgenin noter onaylı Türkçe tercümeli nüshası;
- Yabancı eşin doğum belgesinin Türkçe tercümesin noter onaylı nüshası;
- Evlilik Cüzdanı (fotokopisi ibraz edilecek);
- Yerleşim yeri Türkiye olan yabancılar için en son alınan ikamet izni;
- Eşlerin aile birliği içinde yaşadığını gösterir belge (kira sözleşmesi, banka hesabı gibi);
- Son 6 ay içinde çekilen beyaz fonlu biyometrik fotoğraf;
- Yabancı hakkında her hangi bir suç nedeni ile hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı var ise noter onaylı örneği;
- Vatandaşlık başvuru hizmet bedelinin yatırıldığını gösterir belge.
Bu belgeler ile yerleşim yerindeki valiliğe gidip başvuruda bulunulmalıdır. Yetkili mercilerin kararıyla kişi Türk vatandaşlığını kazanmış olacaktır.
Blog Yazılarımız: GAYRİMENKUL SATIN ALARAK TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
Stj. Av. Sümeyye Nur Karakuş
Av. Serhan Cantaş
