Davanın açılmamış sayılması kararı, belirli durumların varlığı halinde mahkemece verilecek kararlardan biridir. Davanın açılmamış sayılması kararı, görevsizlik veya yetkisizlik kararı nedeniyle, temsil veya izin belgelerinin sunulmaması nedeniyle, avukatın vekalet sunmaması nedeniyle, dava dilekçesinde eksiklik bulunması nedeniyle, işlemden kaldırılan davanın 3 ay içinde yenilenmemesi nedeniyle vb. hallerde verilebilir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda davanın açılmamış sayılmasını gerektiren sebepler birçok madde altında düzenlenmektedir. Bunlar:
Görevsizlik veya Yetkisizlik Kararı Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi halinde, taraflardan birinin, bu karar verildiği anda kesin ise tebliğ tarihinden, süresi içinde kanun yoluna başvurulmayarak kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten; kanun yoluna başvurulmuşsa bu başvurunun reddi kararının tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak, dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir. Aksi takdirde dava açılmamış sayılır ve görevsizlik veya yetkisizlik kararı veren mahkemece bu konuda re’sen karar verilir.
Başvuru yapılmamış ise mahkemenin kendiliğinden dosyayı görevli veya yetkili mahkemeye göndermesi mümkün değildir, süresi geçtikten sonra yapılan başvuru halinde davanın açılmamış sayılması kararı vermek yerine dosyayı görevli veya yetkili mahkemeye göndermesi de mümkün değildir. Bu sebeple başvurunun hiç bulunmadığı ya da süresinde olmadığı hallerde dosyanın kendisine gönderildiği mahkeme davanın açılmamış sayılmasına karar vermeye yetkili değildir.
Temsil veya İzin Belgelerinin Sunulmaması Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Kanuni temsilciler, davanın açılıp yürütülmesinin belli bir makamın iznine bağlı olduğu hallerde izin belgelerini, tüzel kişilerin organları ise temsil belgelerini, dava veya cevap dilekçesiyle mahkemeye vermek zorundadırlar, aksi takdirde dava açamaz ve yargılama ile ilgili hiçbir işlem yapamazlar. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mahkeme, kanuni temsilcilerin veya tüzel kişilerin organlarının yukarıda belirtilen eksikliği gidermeleri şartıyla dava açmalarına veya davayla ilgili işlem yapmalarına izin verebilir.
İzin belgesinin alınması için mahkemeye başvurmak gerekiyorsa ilgiliye kesin süre verilir. Bu süre içinde mahkemeye başvurulması halinde bu konuda karar verilinceye kadar beklenecektir. Süresi içinde belgelerin ibraz edilmemesi veya verilen kesin süre içinde mahkemeye başvurulmaması halinde, dava açılmamış veya gerçekleştirilen işlemler yapılmamış sayılır.
Avukatın Vekalet Sunmaması Halinde Davanın Açılmamış Sayılması
Vekaletnamenin aslını ya da onaylı örneğini vermeyen avukat dava açamaz veya yargılamayla ilgili herhangi bir işlem yapamaz. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mahkeme, vereceği kesin süre içerisinde vekaletnamesini getirmek koşuluyla avukatın dava açmasına ya da usül işlemlerini yapmasına izin verebilir. Bu sürede vekaletname verilmez ya da asıl taraf yapılan işlemleri kabul ettiğini dilekçeyle mahkemeye bildirmez ise dava açılmamış veya gerçekleştirilen işlemler yapılmamış sayılır. Vekaleti bulunmayan vekilin izinle dava açtığı halde dava şartı eksikliğine gidilmeyip, vekaletname sunulmazsa davanın açılmamış sayılmasına karar verilecektir.
Dava Dilekçesinde Eksiklik Bulunması Halinde Davanın Açılmamış Sayılması
Dava dilekçesinde bulunması gerekenler HMK m. 119/1’de düzenlenmektedir. Bunlar:
- Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri,
- Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
- Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri,
- Açık bir şekilde talep sonucu
- Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası
mutlaka yer almalıdır. Bunlardan bazılarının eksik olması halinde, hakim davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre verir. Bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılır.
İşlemden Kaldırılan Davanın Üç Ay İçinde Yenilenmemesi Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Dosyanın işlemden kaldırılacağı haller HMK m. 150. maddenin ilk üç fıkrasında dzüenlenmiştir. Bunlar:
- Tarafların duruşmaya gelmeyerek veya duruşmaya gelipte davayı takip etmeyeceklerini bildirmeleri, (HMK m.150/1)
- Taraflardan birinin duruşmaya gelmesi ve gelen tarafın davayı takip etmeyeceğini bildirmesi nedeniyle (HMK m.150/2)
- Duruşma gününün belli edilmesi için tarafların başvurması gereken hallerde gün tespit ettirilmemişse, son işlem tarihinden başlayarak bir ay geçmesi nedeniyle(150/3)
dosya işlemden kaldırılır. Dosyası işlemden kaldırılan dava, işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak “3 ay” içinde taraflardan birinin dilekçe ile başvurusu üzerine yenilenebilir. Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir ay geçtikten sonra yenileme talebinde bulunulursa, yeniden harç alınacaktır, bu harç yenileyen tarafça ödenecektir ve karşı tarafa yüklenemez. Bu şekilde harç verilerek yenilenen dava eski davanın devamı sayılacaktır.
İşlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak “3 ay” içinde yenilenmeyen davalar açılmamış sayılır ve mahkemece re’sen karar verimelerek kayıt kapatılacaktır.
Basit Usüle Tabi Davaların İkinci Kez Takipsiz Bırakılması Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Basit yargılama usülüne tabi davalarda, işlemden kaldırılmasına karar verilmiş olan dosya, yenilenmesinden sonra takipsiz bırakılırsa, dava açılmamış sayılır. Basit usüle tabi bir davanın ikinci kez takipsiz bırakılması halinde dosyanın işlemden kaldırılmasına değil, davanın açılmamış sayılmasına karar verilecektir.
Yazılı Usüle Tabi Davaların Üçüncü Kez Takipsiz Bırakılması Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Yazılı yargılama usülüne tabi davalarda dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilmiş ve sonradan yenilenmiş olan dava, ilk yenilenmeden sonra bir defadan fazla takipsiz bırakılamaz. Aksi halde dava açılmamış sayılacaktır. Yazılı usüle tabi bir davanın üçüncü kez takipsiz bırakılması halinde dosyanın işlemden kaldırılmasına değil, davanın açılmamış sayılmasına karar verilecektir.
Davanın Geri Alınması Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Davacı, hüküm kesinleşinceye kadar, ancak davalının açık rızası ile davasını geri alabilir. Bu taksirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilecektir. Açık rıza, davalının kesin hüküm elde etme hakkının teminatıdır. Yeni davalarla rahatsız edilmek istemeyen davalı, açık rıza göstermeyerek kesin hükmün ortaya çıkmasını sağlayacak şekilde inceleme yapılıp karar verilmesini sağlama hakkına sahiptir.
Harç Eksikliğinin Tamamlanmaması Nedeniyle Davanın Açılmamış Sayılması
Hangi hallerde dosyanın işlemden kaldırılacağı HMK m.150’de belirtilmektedir. Bu sayılanlar dışında 492 sayılı Harçlar Kanunu 30. madde nedeniyle de dosyanın işlemden kaldırılması söz konusudur. Bu hükme göre; yargılama sırasında tespit olunan değerin, dava dilekçesinde bildirilen değerden fazla olduğu tespit edilince yalnız o oturum için yargılamaya devam olunur, takip edilen oturuma kadar noksan değer üzerinden peşin karar ve ilam harcı tamamlanmadıkça davaya devam olunmaz. 6100 sayılı HMK’nın 150. maddesinde gösterilen süre içinde dosyanın muameleye konulması noksan olan harcın ödenmesine bağlıdır. Sonraki oturuma kadar harç tamamlanmamış ise davaya devam olunmaz hükmü nedeniyle verilen süreye rağmen harcın yatırılmaması halinde dosyanın işlemden kaldırılması gerekmektedir. Bu şekilde işlemden kaldırılan dosyanın yenilenmesi HMK m.150 hükümlerine göre yapılacaktır.
Dosyası işlemden kaldırılmış olan dava, işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak “3 ay” içinde taraflardan birinin dilekçe ile başvurusu üzerine yenilenebilir. Yenileme dilekçesi, duruşma gün, saat ve yeri ile birlikte taraflara tebliğ edilir. Dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak bir ay geçtikten sonra yenileme talebinde bulunulursa, yeniden harç alınr, bu harç yenileyen tarafça ödenir ve karşı tarafa yüklenemez. Bu şekilde harç verilerek yenilenen dava, eski davanın devamı sayılır. Burada harç yatırılmadığı için dosya işlemden kaldırıldığından davanın yenilenmesi için dilekçe verilmesi yeterli olmayıp eksik harcın da yatırılmış olması gerekmektedir. Bu şekilde işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak “3 ay” içinde eksik harç da yatırılmak suretiyle yenilenmeyen davalar açılmamış sayılır ve mahkemece re’sen karar verilerek kayıt kapatılır.
Davanın Açılmamış Sayılması Kararının Sonuçları Nelerdir?
Hangi sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır. (HMK m. 150/7) Dvanın açılmamış sayılması kararı ile birlikte dava açılması ile ortaya çıkan tüm sonuçlar ortadan kalkacaktır. Davanın görüldüğü mahkeme bakımından da davayı inceleme ve hüküm kurma zorunluluğu ortadan kalkacaktır.
Bir usul işlemi olan dava açılmasının, usul hukuku bakımından sonuçları olduğu gibi maddi hukuk bakımından da sonuçları vardır. Dava açılması ile doğan usül sonuçları bu davanın açılmamış sayılması ile ortadan kalkacaktır.
Bu dava açılmamış sayıldığından aynı konuda yeniden dava açıldığında dava şartları önceki dava tarihine göre değil, yeni dava tarihine göre belirlenecektir,, önceki davanın açıldığı tarih değil, yeni davanın açıldığı tarih esas alınarak esastan incelenecektir. Önceki davada ıslah edilen miktar esas alınarak yeni dava açılmış olsa bile, bu davanın ıslah edilebilecek, sonraki davanın önceki iddialarını genişleterek açılabilecek, bu ddianın genişletilmesi sayılmayak, davacı ilk davasındaki taleple bağlı olmaksızın daha fazla veya daha az taleplerle yeni dava açabilecektir.
Davalı yönünden ise önceki davada ileri sürmediği savunmaları getirebilecek, önceki davada yetki itirazında bulunmamış, zamanaşımı definde bulunmamış olsa bile yeni açılan davada bunları ileri sürebilecektir. İşin esası yönünden de yeni vakıalara dayanbilecek, bunları yaparken savunmanın değiştirilmesi yasağıyla karşılaşmayacaktır.
Taraflar yeni açılan davada, yeni deliller sunabilecekleri gibi yeni vakıalara da dayanabilecekler ya da ilk davada dayandıkları bazı vakıalara ve delillere sonradan açılan davada dayanmayabileceklerdir. Açılmamış sayılan davanın yeniden açılması birbirini tamamlayan işlemler olmayıp birbirinden bağımsız işlemler olduğundan ilk davada bazı delillerin bildirilmiş olması bu delillerin yeni davada da dayanıldığı ve toplanılması gerektiğini göstermez. Çünkü açılamamış sayılan bir davadaki talep vaki olmamış sayıldığına göre o davadaki kazanım ve hakların yeni davaya aktarılması usul hukukundan doğan sonuçlar itibarıyla mümkün değildir.
Davanın Açılmamış Sayılması Zamanaşımı
Davanın açılması ile zamanaşımı kesilecektir. Davanın açılmamış sayılması kararı verilmesi ile birlikte kesilen zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar.
Davanın Açılmamış Sayılmasında Hak Düşürücü Süre
Davanın açılması ile birlikte hak düşürücü süreler korunur. Davanın açılmamış sayılması kararı da hak düşürücü sürelerin yeniden işlemesine sebep olacaktır.
Davanın Açılmamış Sayılmasında Yargılama Giderleri
Davanın açılmamış sayılmasına karar verilen hallerde yargılama giderleri davacıya yükletilir. Alınacak maktu harç davacıya yükletilecek, bu miktarın mahsubuyla fazla yatan harç davacıya iade edilecek, davacının yaptığı yargılama giderleri üzerinde bırakılacak, davalının yaptığı yargılama giderleri ise davacıdan alınıp davalıya verilmesine karar verilecektir.
Davanın açılmamış sayılması halinde davacıya yükletilecek vekalet ücreti Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin 7 ve 13. maddeleri birlikte uygulanarak belirlenecektir. Davanın açılmamış sayılması kararı, ön inceleme tutanağı imzalanmadan önce verilmişse tarifedeki ücretin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra verilmişse tarifedeki ücretin tamamına hükmedilecektir. Bu ücret nispi tarifeye göre hesaplanacak ise de mahkemeye göre belirlenmiş maktu vekalet ücreti geçilemeyecektir. Bu nedenle maktu ücretin altında vekalet ücretine hükmedilmesi mümkün olup en fazla mahkemeye göre belirlenmiş maktu vekalet ücretine hükmedilecektir.
Dava Dilekçesinde Eksiklik Bulunması Halinde Davanın Açılmamış Sayılması İle İlgili Yargıtay Kararı
- Yargıtay 19. H.D. 27/09/2018 Tarihli, 2016/19478 E., 2018/4552 Sayılı Kararında
“… 6100 sayılı HMK’nın 119/1. maddesinde dava dilekçesinde bulunması gereken hususlar sayılmış, 119/2. maddesinde, bunlardan taraf adresleri de dahil bazı hususların eksik olması halinde, hakimin davacıya eksikliği tamamlaması için bir haftalık kesin süre vereceği, bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde davanın açılmamış sayılacağı düzenlenmiştir. Somut olayda dava dilekçesinde davacı bankanın adresinin bildirilmediği, ancak icra dosyasındaki takip talebi ile yine icra dosyasındaki ve bu dosyadaki vekaletnamelerde davacı bankanın adresinin yazılı olduğu görülmüştür. Mahkemece bu bilgilerden hareketle davacı banka adresinin tespiti gerekirken, bu yönde inceleme yapılmadan, dava ve usul ekonomisine de uygun düşmeyen gerekçe ile davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi doğru görülmemiştir…”
Davanın Açılmamış Sayılmasında Yargılama Gideri İle İlgili Yargıtay Kararı
- Yargıtay 3. H.D. 12/02/2018 Tarihli, 2017/9266 E., 2018/846 Sayılı Kararında
“… Hüküm tarihinde yürürlükte olan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 331. maddesinde; “…davanın açılmamış sayılmasına karar verilen hallerde yargılama giderleri davacıya yükletilir.” ve Avukatlık Ücret Tarifesi’nin 7. maddesinde de “…davanın açılmamış sayılmasına göre ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadarc karar verilmesi durumunda tarifede yazılı ücretin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra karar hükmolunur. Şu kadar ki, davanın görüldüğü mahkemeye göre hükmolunacak avukatlık ücreti ikinci kısmın ikinci bölümde yazılı miktarları geçemez.” hükmü bulunmaktadır. Mahkemece, davanın açılmamış sayılmasına karar verildiğine göre, yargılama sırasında kendisini vekil ile temsil ettiren davalılar yararına Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin 7. maddesine göre vekalet ücreti ve yargılama gideri takdiri gerekirken bu hususta hüküm kurulması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir…”
Blog Yazılarımız: Karar Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Av. Tuğçe Çığlı
Av. Serhan Cantaş
