Esas sözleşmenin diğer hükümleri gibi şirket sermayesinin de değiştirilmesi mümkündür. Şirket sermayesinde yapılacak değişiklikler sermayenin “artırılması” ve “azaltılması” şeklinde gerçekleşecektir.
Anonim Şirketlerde Sermayenin Artırılması Nasıl Yapılır?
Anonim şirketler çeşitli nedenlerle sermayelerini artırabileceklerdir. Sermaye artırımına gitmenin en önemli sebeplerin başında, anonim şirketlerin yeni sermayeye ihtiyaç duymaları gelir. Sermaye ihtiyacı iki şekilde ortaya çıkacaktır. Sermaye ihtiyacı anonim şirketin varlığını devam ettirebilmesi açısından ortaya çıkabileceği gibi şirketin büyümesi ve gelişmesi amacıyla da ortaya çıkabilecektir.
Sermaye artırımı yapılabilmesi için şirket esas sözleşmesinde artırım için bir hüküm bulunmasına gerek yoktur. Ayrıca artırım için haklı bir sebep bulunmasına da gerek yoktur.
Pay sahiplerinin sermaye artırımına katılma yükümlülüğü yoktur, dolayısıyla artırıma katılmak isteğe bağlıdır. Anonim şirketler, şirketin kuruluş anından sona ermesine kadar sermaye artırımında bulunabileceklerdir.
Sermayenin Artırılması Aşamaları Nelerdir?
- Yönetim Kurulu tarafından sermaye artırımına ilişkin metin hazırlanmalı,
- Gerekli hallerde Ticaret Bakanlığı’ndan esas sözleşme değişikliği için izin alınmalı,
- Esas sermayeli şirketlerde Genel Kurul, kayıtlı sermayeli şirketlerde Yönetim Kurulu tarafından karar alınmalı
- Sermaye artırımına ilişkin kararlar tescil ve ilan edilmelidir.
Sermaye artırımına ilişkin kararlar “üç ay” içerisinde tescil edilmelidir. Aksi halde genel kurul ve yönetim kurulu kararıyla, bakanlık izni gereken durumlarda da Ticaret Bakanlığı’ndan alınan izin geçersiz hale gelir ve sermaye artırımı için verilen pay bedelleri, pay sahiplerine iade edilir.
Sermayenin Artırılması Türleri Nelerdir?
Anonim şirketlerde sermaye 3 şekilde artırılabilir. Bunlar:
- Sermayenin iç kaynaklardan artırımı
- Yeni sermaye taahhüdü suretiyle sermaye artırımı
- Şarta bağlı sermaye artırımı
1. Sermayenin İç Kaynaklardan Artırımı
İç kaynaklardan sermaye artırımı şu şekilde yapılabilir. Ancak bunlar iç sermaye artırımı burada sayılacak olanlarla sınırlı değildir.
- Belirli bir amaca özgülenmiş yedek akçelerden
- Mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonların sermayeye dönüştürülmesi suretiyle
- Kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımlarından yapılabilecektir.
İç kaynaklardan sermaye artırımı yapılabilmesi için artırılan sermayenin şirkette gerçekten var olduğunun onaylanmış yıllık bilanço ve yönetim kurulu raporuyla doğrulanmış olması gerekmektedir.
Burada belirtilmesi gereken husus, iç kaynaklardan sermaye artırımı yapılabilmesi için mevcut payların tamamının ödenmiş olması aranmayacaktır. Bunun sebebi, burada yeni sermaye taahhüdünde bulunulmamış olmasıdır, çünkü şirket sermaye artırımını kendi iç kaynaklarından sağlamaktadır. Bu sebeple paylar herhangi bir bedel ödemeksizin, pay sahiplerine payları oranında dağıtılır.
2. Yeni Sermaye Taahhüdü Suretiyle Sermaye Artırımı
Bu sermaye artırımı esas sermayeli anonim şirketlerde de, kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde de söz konusu olabilir.
Belirtmek gerekir ki bu şekilde sermaye artırımına gidilebilmesi için şirketteki mevcut payların bedellerinin tamamen ödenmiş olması gerekir.
Sermayenin bu şekilde artırılabilmesi için yazılı olarak yeni pay alma talebinde bulunulması gerekecektir. Şirketin kuruluşunda nakdi sermaye taahhütlerinin en az ¼’ü tescilden önce, geriye kalan kısmı ise en geç “24 ay” içerisinde ödenmesi gerekir. Bu husus sermaye artırımlarında da uygulanacaktır. Sermaye artırımlarında nakdi sermaye taahhütlerinin en az ¼’ü tescilden önce, geriye kalan kısmı ise en geç “24 ay” içerisinde ödenmelidir.
Kayıtlı Sermayeli halka açık olmayan anonim şirketlerde, yönetim kurulu’nun sermayenin artırılmasına ilişkin kararlarına karşı “bir ay” içerisinde şirketin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’nde iptal davası açılabilecektir. (TTK m. 460/5)
3. Şarta Bağlı Sermaye Artırımı
Bu sermaye artırımında genel kurul veya yönetim kurulu kararı aranmayacaktır.
Şarta bağlı sermaye artırımında, sermaye değişken bir yapıdadır. Sermaye tahvil veya benzer borçlanma araçları sahipleri ile şirket çalışanlarına tanınan değiştirme ve alım haklarının kullanılması ile artar. Bu sayede şirket alacaklıları veya çalışanları şirkette pay sahibi olabilecektir.
Şarta bağlı sermaye artırımına gidilebilmesi için esas sözleşmede buna ilişkin hüküm bulunmalı ve bu hüküm tescil edilmelidir.
Şarta bağlı sermaye artırımına katılabilecek kişiler sınırlı sayıdadır. Bunlar şirket tarafından değiştirme hakkını içerecek şekilde ihraç edilmiş tahvil veya benzeri borçlanma araçlarının alacaklıları ile şirketin her kademedeki çalışanlarıdır.
Şarta bağlı sermaye artırımına şirket alacaklılarının ve çalışanlarının katılması pay sahiplerinin rüçhan hakkını ihlal edecektir. Şarta bağlı sermaye artırımı yapılabilmesi için öncelikle ihraç edilen pay senetleri öncelikli olarak payları oranında pay sahiplerine önerilmelidir. Ancak belirtmek gerekir ki bu önerilme sadece şirket alacaklılarına değiştirme veya alım hakkı tanınması halinde söz konusu olacaktır. Şirket çalışanlarına alım hakkı tanınması halinde pay sahiplerine öneride bulunulması gerekmeyecektir. Pay sahiplerinin bu rüçhan hakkı haklı sebepler varsa sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir.
Şarta bağlı sermaye artırımına ilişkin esas sözleşmede yapılan değişiklik hesap döneminin kapanmasından itibaren en geç üç ay içerisinde tescil edilmelidir.
Sermaye Artırımında Rüçhan Hakkı
Yeni sermaye taahhüdü suretiyle gerçekleştirilen sermaye artırımlarında, pay sahiplerine artırılmış olan sermayeden mevcut paylarının sermaye oranına göre yeni pay alma hakkı tanınır. İşte bu hak, pay sahiplerinin rüçhan hakkıdır.
Şirket sözleşmesine pay sahiplerinin bu hakkını sınırlandıran veya kaldıran hükümler konulamayacaktır. Ancak sonradan gerçekleşen durumlara bağlı olarak haklı sebepler varsa rüçhan hakkı genel kurul kararıyla sınırlanacak veya kaldırılabilecektir. Genel kurul, sermayenin en az %60’ını temsil eden pay sahiplerinin olumlu oyuyla bu kararı alabilir.
Rüçhan Hakkının Kullanım süresi;
Pay sahipleri tarafından rüçhan hakkı “onbeş gün” içinde kullanılmalıdır. Rüçhan hakkının kullanılmasına ilişkin yönetim kurulu kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir. Pay sahipleri rüçhan hakkından vazgeçebilir. Belirtilen on beş gün içerisinde pay sahibi rüçhan hakkını kullanmazsa, bu hakları düşecektir.
Rüçhan hakkı, pay sahibi tarafından başkasına devredilebilir. Ayrıca rüçhan hakkı miras yoluyla intikal edebilir veya rehnedilebilir.
Rüçhan hakkı, esas sermayeli anonim şirketlerde de, kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde de uygulanabilecektir. Kayıtlı sermaye sisteminde rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması kararını Yönetim Kurulu alacaktır. Ayrıca sermayenin en az %60’ının olumlu oyu şartı burada aranmaz.
Anonim Şirketlerde Sermayenin Azaltılması Nasıl Yapılır?
Anonim şirketlerin sermayelerinde ki değişiklikler sermayenin azaltılması şeklinde de olabilecektir. Sermayenin azaltılması için esas sözleşmenin değiştirilmesi gerekecektir. Sermayenin azaltılması hem esas sermayeli anonim şirketlerde, hem de kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde mümkündür.
Payların azaltılması iki şekilde gerçekleşir. Bunlar:
- Payların itibari değeri düşürülerek
- Payların sayısı azaltılarak
Sermayenin azaltılması sebebi anonim şirketin mali durumunun düzeltilmesi, elden çıkarılma imkanı olmayan payların elden çıkarılması, ihtiyaç duyulmayan sermayenin pay sahiplerine iade edilmesi veya bazı ortakların anonim şirketten ayrılmasını sağlamak amacıyla yapılır.
Anonim şirketlerde zarar miktarı, şirketin sermaye ve kanuni yedek akçelerinin toplamının 2/3 ‘üne ulaşması halinde yönetim kurulu genel kurulu derhal toplantıya çağırır. Genel kurul sermayenin ⅓’ü ile yetinilmesi veya sermayenin tamamlanması konusunda karar vermelidir. Genel kurul eğer bu iki yoldan birini seçmezse şirket kendiliğinden sona erer. ⅓’ü ile yetinilmesine karar verilmesi halinde sermayenin azaltılması yoluna gidilir.
Esas Sermayenin Azaltılması Aşamaları Nelerdir?
- Yönetim kurulu, sermayenin azaltılmasına ilişkin rapor hazırlar,
- Gerekli bir durum varsa Ticaret Bakanlığından izin alınır,
- Genel kurul karar alır,
- Alacaklılara çağrı yapılır,
- Genel kurul kararı tescil ve ilan edilecektir.
Sermayenin azaltılması, esas sözleşmenin değiştirilmesini gerektirdiği için genel kurul tarafından karar alınmalıdır. Genel kurulu da, yönetim kurulu toplantıya çağırır ve ayrıca yönetim kurulu bir rapor sunacaktır. Genel kurul tarafından bu rapor onaylanırsa, rapor tescil ve ilan edilecektir.
Ancak belirtmek gerekir ki genel kurul sermayenin azaltılmasına, alacaklıların haklarının teminat altına alındığının tespit edilmesi şartıyla karar verebilir. Aksi halde sermayenin azaltılması kararı veremeyecektir.
Genel Kurul tarafından sermayenin azaltılmasına karar verilebilmesinin bir diğer şartı ise, bu karara esas sermayenin en az %75’ini oluşturan pay sahiplerinin olumlu oy vermesi gerekecektir.
Sermayenin azaltılmasına ilişkin kararın yerine getirilebilmesi için alacaklılara alacaklarını bildirmeleri için Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde çağrı yapılması gerekecektir. Çağrı yedişer gün arayla üç defa yapılır. Alacaklılar üçüncü ilandan itibaren “iki ay” içerisinde alacaklarını bildirerek ödenmesini veya teminat altına alınmasını talep etmelidir. Sermayenin azaltılabilmesi için alacaklıların alacaklarını ödenmesi veya teminat altına alınması şarttır. Aksi takdirde alacaklılar şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesinden, sermayenin azaltılmasının tescilinden itibaren “iki yıl” içerisinde iptaline ilişkin dava açabileceklerdir.
Sermayenin azaltılmasına ilişkin genel kurul kararı tescil ve ilan edilmelidir.
Blog Yazılarımız: TEMLİKEN TESCİL DAVALARI NELERDİR?
Av. Tuğçe Çığlı
Av. Serhan Cantaş
