Türk Borçlar Kanunu madde 547 – “Ticari temsilci, işletme sahibinin, ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişidir. İşletme sahibi, ticari temsilcilik yetkisi verildiğini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır; ancak ticari işletme sahibinin ticari temsilcinin fiillerinden sorumluluğu, tescilin yapılmış olmasına bağlı değildir.”
Ticari Temsil Yetkisi, tek taraflı olarak verilir ve ticari işletme sahibinin iradesine dayanır.
Ticari Temsilcinin atanması şekle bağlı değildir.
Ticari Temsilci; Ticari İşletme için atanabilir; Esnaf İşletmesi için atanamaz.
Ticari Temsilci, gerçek kişi olmak zorundadır, tüzel Kişiler Ticari Temsilci olamaz
Ticari Temsilci, ticari işletme ile ilgili olan işlemleri taciri temsil ile görevlidir. Bu temsil yetkisini ticaret unvanı altında kendi imzasıyla gerçekleştirir.
Yetkinin örtülü verilmesi, Ticari Temsilcinin yaptığı işlemlere tacirin itiraz etmemesi şeklinde olabilir.
Temsil Yetkisinin Ticaret Siciline tescil edilmesi zorunludur. Ancak Ticari Temsilcinin yaptığı işlerden dolayı Tacir açısından sorumluluk doğması tescile bağlı değildir. Ticari Temsilci atandıktan sonra tescil olmasa da Tacir sorumlu olur. Tescil, geçerlilik şartı değildir.
Her Tacirin, Ticari İşletmesi için Ticari Temsilci ataması zorunlu değildir. Ancak merkezi Türkiye dışında olan işletmelerin Türkiye’de şube açabilmeleri için tam yetkili ticari temsilcilerinin olması şarttır.
Gerçek kişi, kendi adına işlettiği işletmeye Ticari Temsilci atarken bunu kendi yapmaya yetkilidir. İşletmeyi işleten ve işletmenin sahibi farklı ise atama yetkisi işletene aittir. Tacir sıfatı küçük veya kısıtlıya aitse atama yetkisi kanuni temsilciye aittir. Bu durumda vesayet makamının onayı da alınmak zorundadır. Adi Şirket vasıtasıyla ticari işletme işletiliyorsa bu işletmeye Ticari Temsilci atama, bütün ortaklığın oybirliği ile gerçekleşir. Limited Şirketlerde, şirket sözleşmesinde başka şekilde düzenleme yoksa, ticari mümessiller ve ticari vekiller genel kurul kararı ile atanabilir. Ticari işletme işletse bile kamuya yararlı derneklerin, gelirlerinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıfların ve kamu tüzel kişilerin kendileri tacir sayılmıyordu. Ancak yine de bu durumda işletilen Ticari İşletmeye Ticari Temsilci atama yetkisi doğrudan kendilerine aittir.
Temsil Yetkisinin Kapsamı
- Türk Borçlar Kanunu madde 548 – “Ticari temsilci, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibi adına kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adına işletmenin amacına giren her türlü işlemleri yapmaya yetkili sayılır. Ticari temsilci, açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz.”
Ticari Temsilci, iyi niyetli 3. Kişilere karşı poliçe-çek-bono düzenleyebilir, mal alıp satabilir, borç altına girebilir ve borç verebilir, sözleşme yapabilir ve sözleşmeyi feshedebilir. Bütün bunları ve işletmenin amacına giren her türlü diğer işi yapabilmek genel yetki niteliğindedir.
Ticari Temsilci, taşınmazları devredemez veya ayni hak ile sınırlayamaz. (TBK m.548/2) ipotek kuramaz Bu yapabilmesi için açık yetki verilmelidir. İşletmeyi devredemez. İflas ve konkordato başvurusunda bulunamaz. İşletmenin türünü, amacını, ticaret unvanını değiştiremez.
Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması
- Türk Borçlar Kanunu madde 549 – “Temsil yetkisi, bir şubenin işleriyle sınırlandırılabilir. Temsil yetkisi, birden çok kişinin birlikte imza atmaları koşuluyla da sınırlandırılabilir. Bu durumda, diğerlerinin katılımı olmaksızın temsilcilerden birinin imza atmış olması, işletme sahibini bağlamaz. Temsil yetkisine ilişkin yukarıdaki sınırlamalar, ticaret siciline tescil edilmedikçe, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz. Temsil yetkisine ilişkin diğer sınırlamalar, tescil edilmiş olsalar bile, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.”
Kanundan doğan sınırlamalar hariç, İşletme Sahibinin iradesi ile Temsil Yetkisinin sınırlandırılabileceği 2 durum vardır:
- Şube İşleri ile Sınırlandırma: Ticari Temsilci bir şubeye atanırsa sadece o şubede iş yapabilir. Bu kısma örnek olarak bankaların şube müdürleri verilebilir.
- Birlikte Temsil Kaydıyla Sınırlandırma: Uygulamada “çift imza” da denilir. Temsil, birden çok kişinin müşterek hareketiyle gerçekleşir, tek imza yeterli olmaz.
Birlikte Temsil ve Birden Çok Ticari Temsilcinin Tayini birbirinden farklı durumlardır. İşletme için birden çok Ticari Temsilci atanabilir, birlikte hareket zorunluluğu getirilmedikçe tek başlarına hareket edebilirler ve işlemler işletme sahibini bağlar. Birlikte Temsilde yine birden çok temsilci vardır ancak bu temsilciler tek başlarına hareket edemez. İşlemlerin bağlayıcı olması için birlikte hareket etmek zorundadırlar.
Birlikte Temsilde, Ticari Temsilcilerin birlikte hareket etme zorunluluğu olsa da bu eş zamanlı hareket etme şeklinde yorumlanmamalıdır. Ticari Temsilcilerden birinin yaptığı işleme, diğeri sonradan katılabilir. Bu iki sınırlandırma harici iradi olarak sınırlandırma yapılamaz.
Temsil Yetkisinin Sona Ermesi
- Türk Borçlar Kanunu madde 550 – “Temsil yetkisinin verildiği ticaret siciline tescil edilmemiş olsa bile, sona erdiği tescil edilir. Temsil yetkisinin sona erdiği ticaret siciline tescil ve ilan edilmediği sürece, bu yetki iyi niyetli üçüncü kişiler için geçerliliğini korur.”
Tacirin mağdur olmaması için Temsil Yetkisinin sonlandığı, ticaret siciline (yetinin verilmesi tescil edilmemiş olsa bile) tescil edilmek zorundadır.
İradi olarak sona erme şekilleri
- Geri Alma: Azletmek, Azil. İşletme sahibi, Temsilciye vermiş olduğu temsil yetkisini gerekçe sunulmasına lüzum olmaksızın her zaman geri alabilir.
- İstifa: Ticari Temsilci, sebep göstermeksizin istifa edebilir.
Kendiliğinden sona erme şekilleri
- Ticari Temsilcinin Ölümü-Gaipliği-Temyiz Kudretini Kaybetmesi: İlişki niteliği gereği temsil zorunlu olarak sona erer. İşletme Sahibinin Ölümü-Gaipliği-Temyiz Kudretini Kaybetmesi durumunda ise işlerin ortada kalmasının engellenmesi amacıyla temsil yetkisi kendiliğinden sonra ermez. Mirasçılar veya kanuni temsilci, ticari temsilciyi her zaman azledebilir.
- İflas: İflasın açılmasıyla müflisin kendi malları üzerindeki tasarruf yetkisi sona erer ve bu yetki iflas masasına geçer. Ticari Temsilcinin temsil yetkisi de bu durumda sonlanır.
- İşletmenin Tasfiyesi: Ticari Temsilcinin yetkisi sona erer. Burada kitabımızın ticaret şirketleri ile ilgili olarak değindiği noktalar var ancak şirketler bu dönemin konusu olmadığı için bahsetmedik.
- İşletmenin Devri: Ticari Temsilciye, temsil yetkisini işletme sahibi vermektedir. Aksi kararlaştırılmadıkça devir halinde sahip değişeceği için temsil yetkisi de sona erer.
- Sürenin Sona Ermesi: Ticari Temsilci belirli bir süre için tayin edilmişse sürenin dolmasıyla temsil ilişkisi sona erer.
Blog Yazılarımız: KIYMETLİ EVRAKIN ZİYAI VE İPTALİ (Bono, Poliçe, Çek)
Stj. Av. Sümeyye Nur Karakuş
Av. Serhan Cantaş
