Ticari hayatta işletmenin ayakta kalabilmesi için yeterli sermayeye sahip olması gerekir. Ticari işletmenin sermayesinin temini çoğu zaman sahibi tarafından karşılanamaz ve tacirler faaliyetleri sırasında zaman zaman krediye ihtiyaç duyabilirler. Bu durumda sermayenin diğer kişilerden, yani bankalardan kredi yoluyla teminine gidilecektir. Tacire kredi sağlayacak kişi ve kuruluşlar bu kredi karşılığında tacirlerden şahsi veya ayni teminat gösterilmesini talep etmektedirler. Ticari işletmeye borç verenlerin bunun karşılığında bir teminat gösterilmesini istemesi ticaret hayatının bir gereğidir. Ticari işletmenin mal varlığını genelde “taşınır” mallar oluşturur. Genel kural Türk Medeni Kanununa göre taşınır malların rehninde, taşınır mal teslime bağlı rehne tabi olur ve taşınır mal borçluya teslim edilir. Yani tacir rehin vermesi durumunda işletmesi içerisinde yer alan taşınır malları kredi sağlayan gerçek veya tüzel kişiye teslim etmesi gerekecekti. Bu şekilde rehin veren ticari işletmeye sahip tacirin, işlerine devamı zorlaşacak ve rehinden beklenen amaç gerçekleşmeyecektir. Ancak bu kural Ticari İşlemlerdeki Taşınır Rehni’nde uygulanmayacaktır. Bu çerçevede “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TİTRK)” yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile taşınır eşyaların rehni konusunda teslim şartı aranmayacaktır.
Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin Kapsamı Nedir?
Bir borca güvence teşkil etmek üzere kurulur. Bu rehin türü, Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununda sayılan taşınır varlıklar üzerinde kurulabilecektir. Bunlar:
TİTRK m.5’e göre;
a) Alacaklar
b) Çok yıllık ürün veren ağaçlar
c) Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar
ç) Hammadde
d) Hayvan
e) Her türlü kazanç ve iratlar
f) Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar
g) Kira gelirleri
ğ) Kiracılık hakkı
h) Makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dâhil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı
ı) Sarf malzemesi
i) Stoklar
j) Tarımsal ürün
k) Ticaret unvanı ve/veya işletme adı
l) Ticari işletme veya esnaf işletmesi
m) Ticari plaka ve ticari hat
n) Ticari proje
o) Vagon
ö) Bu fıkrada sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları
Rehin hakkının yukarıda sayılan varlıklardan biri ya da birkaçı üzerinde kurulabilmesi mümkündür. Bu taşınır varlıkların bir ticari işletmeye dahil olup olmadıkları ya da rehinle teminat altına alınan borcun ticari işten kaynaklanıp kaynaklanmadığının bir önemi yoktur. Taşınır varlık üzerindeki bu rehin hakkı, o varlığın bütünleyici parçalarını da kapsar. Ancak mevcut veya sonradan eklentilerin rehnin kapsamına dahil olup olmayacağı taraf iradelerine bağlıdır, yani bunu taraflar kararlaştıracaktır.
Ticari işletmenin tamamı üzerinde rehin kurulabileceği gibi işletmenin kapsamı içerisinde yer alan bazı varlıklar üzerinde de rehin kurulabilecektir. Rehnin konusu işletmenin tamamı ise, rehnin kuruluşu anında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş her türlü varlık rehnedilmiş sayılacaktır. Bu varlıkların rehni diğer kanunlarca bir sicile tescilini gerektiriyorsa, rehin ilgili sicile bildirilir. Ticari işletme ve esnaf işletmesi rehinleri Ticaret ve Esnaf Siciline bildirilir.
Aynı işletme üzerinde birden fazla rehin hakkı kurulursa, rehin alacaklılarının hakları derece sistemine göre belirlenir. Rehnin sağladığı güvence tescilde belirtilen rehin tutarı ve derecesi ile sınırlıdır. Aynı varlık üzerinde derece belirtilmeksizin rehin hakkı tesis edilmesi halinde alacaklıların öncelik hakkı rehnin kurulma tarihine göre belirlenecektir.
Rehnin Tarafları Kimlerdir?
Ticari işlemlerde taşınırların rehnedilmesini konu alan rehin sözleşmesinin tarafları şunlardır:
- Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek veya tüzel kişiler arasında
- Tacir veya esnaflar arasında yapılabilecektir.
Ticari İşlemlerde Rehnin Şartları
- Rehinle güvence altına alınabilecek mevcut veya müstakbel bir borç olmalıdır.
- Rehin sözleşmesi hazırlanmalı ve imzalanmalıdır.
- Rehin sözleşmesi sicile tescil edilmelidir.
- İrade mevcut veya müstakbel bir borcun ödenmesini güvence altına almak amacıyla Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanununda sayılan taşınır bir varlık üzerinde zilyetliğin devrine gerek olmaksızın sınırlı ayni hak tesis etme yönünde oluşmalıdır.
Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Sözleşmesi
Rehin sözleşmesi, rehin veren ile alacaklı arasında imzalanan sözleşmedir. Ticari işlemlerde taşınır rehni sözleşmesi “elektronik ortamda” veya “yazılı” olarak düzenlenebilir. Elektronik ortamda düzenlenen sözleşme güvenli elektronik imza ile imzalanmalıdır. Yazılı düzenlenen sözleşme ise imzalar noterce onaylanmalı veya sözleşme sicil yetkilisi huzurunda imzalanmalıdır.
Rehin sözleşmesinde ayırt edici unsurların belirtilmesi gerekir. Ancak niteliği gereği ayırt edici özelliği bulunmayan taşınırlar için bu şart aranmaz. İşletmenin belirli taşınır varlık grubunun bir bütün olarak rehnedilmesi halinde de bu şart aranmayacaktır.
- Borcun konusu, borcun miktarı belirli değilse rehnin ne miktar için güvence teşkil ettiği, ödenecek para cinsi ve rehnin azami miktarı belirtilmelidir.
Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin Etkileri Nelerdir?
- Rehinli Taşınır Sicili alenidir. Bu sebeple, rehin sözleşmesinin sicile tescili ile rehinli taşınırı devralan üçüncü kişilerin taşınırın mülkiyetini iyi niyetle kazanması mümkün değildir.
- Rehin veren, rehinli taşınırın değerini koruyacak gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Aksi halde alacaklı gerekli tedbirlerin alınmasını mahkemeden isteyebilir ya da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bu tedbirleri kendiliğinden alabilir.
- Borçların süresinde ifa edilmemesi halinde alacaklı rehinli taşınır malın mülkiyetini talep edebilecektir.
- Borcun ödenmemesi halinde alacaklı doğrudan taşınırın mülkiyetini talep edebilecektir.
Rehinle teminat altına alınan borçların ödenmemesi halinde alacaklının hakları şunlardır:
- Alacaklı birinci derecede alacaklı ise rehinli taşınırın mülkiyetini talep edebilir.
- Alacağını, 5411 Sayılı Kanun uyarınca faaliyet gösteren varlık yönetim şirketlerine devredebilir.
- Zilyetliğin devrine konu olmayan varlıklarda kiralama ve lisans hakkını kullanabilir.
- İcra Takibi yapabilir.
Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Sözleşmesinin Tescili
Rehin sözleşmesi tamamlandıktan sonra sicile tescil edilir. Rehin sözleşmesi “Rehinli Taşınır Sicili’ne” kaydedilir. Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin sicile tescil edilmesiyle kurulur. Rehinli Taşınır Sicili alenidir. Rehinli Taşınır Sicilinde ki tüm iş ve işlemler elektronik ortamda gerçekleştirilecektir.
Blog Yazılarımız: ABONELİK SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN İCRA TAKİPLERİ
Av. Tuğçe Çığlı
Av. Serhan Cantaş
