Evlenme, hukukumuza göre, hayatlarını birleştirmek amacı ile iki farklı cinsiyete sahip kişilerin yetkili makam önünde beyanlarını dile getirmek suretiyle yapılmaktadır. Türk Medeni Kanunu m185’e göre evlenme ile eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur. Eşler, bu birliğin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler. Eşler birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar. Evlilik kimi zaman hayat boyu devam ederken kimi zaman ise başarısız olduğundan boşanma ile sonuçlanabilmektedir.
Türk Hukukunda Boşanma Davası Şartları Nedir?
Türk hukukunda boşanma, TMK 161 ve devamı maddelerinde düzenlenmektedir. Kanunda yazan boşanma nedenlerinden birinin mevcudiyeti halinde ve hakimin hükmü ile boşanmak mümkündür. Kanunda yer alan boşanma nedenleri şunlardır;
- Zina (m.161-özel boşanma sebebi)
- Hayata kast ve pek kötü veya onur kırıcı davranış (m.162- özel boşanma sebebi)
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (m.163- özel boşanma sebebi)
- Terk (m.164- özel boşanma sebebi)
- Akıl hastalığı (m.165-özel boşanma sebebi)
- Evlilik birliğinin sarsılması (m.166-genel boşanma sebebi)
Boşanma sebepleri mutlak boşanma sebepleri ve nisbi boşanma sebepleri olmak üzere ikiye ayrılır. Mutlak boşanma sebepleri, zina, hayata kast ve pek kötü veya onur kırıcı davranış, terk, eşlerin boşanma hususunda anlaşmaları, fiili ayrılık gibi sebepler mutlak boşanma sebebi olup, bu olayların gerçekleşmesi durumunda hakim, bu olayın diğer eş için evliliğin çekilmez hale getirip getirmediğini araştırmaksızın boşanmaya karar vermek zorundadır.
Nisbi boşanma sebepleri ise, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, akıl hastalığı ve evlilik birliğinin temelden sarsılmasıdır. Bu durumda hakim, diğer eş için ortak hayatın çekilmez hale gelip gelmediğini araştırarak karar vermesi gerekmektedir.
Kısacası boşanma, taraflar arasında geçerli bir evliliğin, eşler hayatta iken kanunda belirtilen şartlara dayanılarak açılan bir dava sonucunda hakim tarafından evlilik birliğine son verilmesidir.
Boşanma davasının tarafları eşlerdir. Dava sırasında eşlerden biri vefat ettiği takdirde evlilik birliği kendiliğinden sona erer ve dava konusuz kalır. Ancak bu kuralın miras açısından bir istisnası bulunmaktadır.
Türk hukukunda görevli mahkeme Aile Mahkemesi, yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya son 6 aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
Yabancı Kişilerin Boşanma Davalarında Hangi Hukuk Kuralları Uygulanır?
Yabancı unsurlu boşanma davaları ise günümüzde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Burada eşlerden birinin yabancı olması veya yurt dışında yapılmış bir evlilik söz konusu olabilmektedir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 14.maddesine göre, “Boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları halinde müşterek mutad mesken, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır. Boşanmış eşler arasındaki nafaka talepleri hakkında birinci fıkra hükmü uygulanır. Bu hüküm ayrılık ve evlenmenin butlanı hâlinde de geçerlidir. Boşanmada velâyet ve velâyete ilişkin sorunlar da birinci fıkra hükmüne tâbidir. Geçici tedbir taleplerine Türk hukuku uygulanır.” ifadelerine yer verilmektedir. Hangi hukukun uygulanacağı bağlama noktasının tespiti ile ilgilidir. Bağlama noktası ise, MÖHUK m.3’te, “Yetkili hukukun vatandaşlık, yerleşim yeri veya mutad mesken esaslarına göre tayin edildiği hâllerde, aksine hüküm olmadıkça, dava tarihindeki vatandaşlık, yerleşim yeri veya mutad mesken esas alınır.” hükmü dikkate alınarak tespit edilir.
Yani boşanma davası tarihinde, kişiler aynı vatandaşlığa sahipse o ülkenin kanunlarına tabi olacaklardır. Eğer ortak bir vatandaşlık yoksa müşterek mutad meskene bakılır, o da yoksa Türk hukuku uygulanacağı tespit edilir.
Özet olarak, Türkiye’de yabancı çiflterin boşanabilmeleri mümkündür. Türkiye’de, ortak vatandaşlığa sahip iki yabancının boşanmalarına tarafların müşterek milli hukuku uygulanacaktır. Yani örnek vermek gerekirse, iki Alman vatandaşının Türkiye’de boşanmak istemesi sonucunda Alman hukuk kuralları hakim tarafından uygulanacaktır.
Farklı vatandaşlıklara sahip yabancıların boşanmalarına ise müşterek mutad mesken hukuku uygulanacak eğer bu da yoksa Türk hukuku uygulanacaktır. Yani bir Alman ile Türk’ün Türkiye’de boşanmalarına, tarafların müşterek mutad mesken hukuku uygulanacaktır. Tarafların mutad meskeni Türkiye ise boşanmalarına ilişkin uygulanacak hukuk Türk hukukudur.
Mutad mesken, işinin gerçek hayat ilişkilerinin sürdüğü, kişinin fiilen oturduğu ve oturmak isteği ve iradesinde olduğu yer olarak tanımlanmaktadır.
Tespit edilen kural; boşanma ve ayrılık sebeplerine, bunların gerçekleşme şartları ile, boşanma ve ayrılığın hükümlerine uygulanır. Boşanma halinde iştirak ve yoksulluk nafakası, kadının evlenme yasağı süresi, çocukların velayeti ve kişisel ilişki kurma, maddi ve manevi tazminat gibi problemler boşanmanın hükümlerine tabidir. Geçici tedbirler içinse her şartta Türk hukuku uygulanacaktır.
Yabancı Bir Ülke Mahkemesinde Bir Boşanma Davası Derdest iken Türkiye’de de Yeni Bir Boşanma Davası Açılırsa, Karşı Taraf Bu Davada Derdestlik İtirazında Bulunduğunda Ne Olur?
Yabancı mahkemede açılmış ve görülmekte olan davanın derdestlik itirazına esas alınabilmesi için, dava sebeplerinin aynı olması yeterli değildir. Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de tenfiz kabiliyetinin olması ve bu hususa ilişkin davanın görüldüğü yabancı devlet ile Türkiye arasında anlaşmanın bulunması veya Türk Milletlerarası Özel Hukukunda bir düzenlemenin varlığı da gerekir.
Boşanma Davalarında Tanıma ve Tenfiz
Yabancı bir mahkeme ilamının tanınması, yabancı devlet mahkemesinden verilen ilamın etkilerinin yurt içinde sanki bunun yurt içinde verilmiş bir ilam gibi muamele görmesi anlamına gelmektedir. Yabancı ülke mahkemesinden alınan ilam, tanındığı ülkede verildiği ülkede gösterdiği etkilerin aynısını gösterir. Yabancı mahkeme ilamına istinaden tanıma ve tenfiz kararı verildikten sonra verildiği ülkede hukuki sonuçlar meydana getirmeye başlar. Yabancı mahkeme ilamı, tanınıp tenfiz edilmedikçe hukuki sonuç doğurmaz.
Blog Yazılarımız: ZİNA SEBEBİYLE BOŞANMA DAVASI NEDİR?
Av. Nagehan KOÇER
