Bir gerçek veya tüzel kişiye karşı herhangi bir borcundan dolayı icra takibi yapılmasının ardından, borçlu yan tebliğe rağmen borcunu ifa etmezse, alacaklı yan icra takibinin kesinleşmesinin ardından takibin devamını talep edebilir. Bu takip devamı genelde haciz işlemi ile devam etmektedir. Haciz işlemi, icra dairesi tarafından kişinin mal ve haklarına uygulanan bir yaptırım olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin bu bir taşınmaz ise taşınmaz haczinin yapılmasının ardından taşınmaz icra dairesince satılarak paraya çevrilir ve alacaklı tarafın alacağı ödenir.
Genel haciz yolunun aşamalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1)Haciz
2)Hacizli malların paraya çevrilmesi
3)Elde edilen paranın alacaklıya ödenmesi
Haczedilemeyen Mallar ve Haklar Nelerdir?
Haciz, alacaklı yanın alacağını teminat altına kanunca öngörülmüş bir güvence olarak görülse de her durum ve koşuldaki mal ve hakka haciz uygulanamamaktadır. Yasada açıkça düzenlenen haczedilemeyen mallar ve haklar bulunmaktadır. Bunlar, borçlunun ve ailesinin hayat standartlarını ve Anayasa’dan kaynaklı yaşam hakkını ihlal etmemek üzere oluşturulmuş aynı zamanda ekonomik varlığının da devamı için seçilmiş bazı mal ve haklardır.
Hacze konu olamayacak mallar ve haklar, ilamsız icra takibinde, ilamlı icra takibinde ve ihtiyati hacizde uygulanır. Ayrıca sadece icra yolunda değil iflas yolunda da haczi caiz olmayan mallar ve haklar iflas masasına kaydolunmaz.
1. Ekonomik Değeri Olmayan Şeyler
Ekonomik bir değeri olmayan şeyler hacze konu edilemez. Örneğin; kişinin çalışmaları için aldığı notlar, mektuplar, fotoğraflar vb. ekonomik karşılığı bulunmayan şeyler hacze konu edilemez
2. Kısmen Haczedilemeyen Şeyler (Maaş ve Ücret)
Borçlu kişinin maaşının tamamı haczedilemez. Haciz alacaklıyı teminat altına alan bir takip yolu olması karşısında, borçluların ekonomik hayatının devamı ve aile yaşamı için gerekli olan maaşın tamamı haczedilemez.
Borçlu kişinin maaşının yalnızca 1/4’ü haczedilebilir.
Borçlunun maaşına birden fazla alacaklı tarafından haciz konulursa, haciz işlemini uygulayan alacaklılar haciz işlemini uygulama tarihlerine göre sıraya dizilirler. Alacaklıların alacağının bitmesinin ardından bir sonraki sıradaki alacaklı maaşın 1/4’ünü almaya başlar.
3. Maddi Hukukun Başkasına Devrini Yasakladığı Mallar ve Haklar (Tamamı Haczedilemeyen Mal ve Haklar)
Kanun koyucu bazı mal ve hakların yalnızca kişilere özgü olduğunu ve bunların devredilemez nitelikte mal ve haklar olduğunu çeşitli yasalarda hüküm altına almıştır. İşte bu türden mal ve haklarda yasadan doğan bir devredilmezlik unsuru bulunduğundan, bu mallar hacze de konu edilemeyecektir. Fakat kişiler arasında yapılan devredilmezlik şerhi konulan mal ve haklara haciz uygulanabilecektir. Buradaki devredilmezlik kişiler arasında geçerli olup haczi konu olabilecektir. Maddi hukukun başkasına devrini yasakladığı mal ve haklara örnek vermek gerekirse;
- Manevi tazminat talepleri (TMK m121, TBK m.56 ve m.58)
- Kişiye bağlı haklar (TMK m.23)
- Anne ve babanın çocuk mallar üzerindeki kullanma hakkı (TMK m.838)
- Oturma Hakkı(TMK m.823)
- Diğer irtifak hakları (TMK m.677)
4. İcra İflas Kanunu’nda Haczedilemez Olarak Belirlenen Mal ve Haklar (Tamamı Haczedilemeyen Mal ve Haklar)
İcra İflas Kanunu 82. maddesinde haczedilemeyecek malları sıralamıştır. Bunlar;
- Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,
- Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
- Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri,
- Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,
- Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
- Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,
- Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,
- Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,
- Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
- Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,
- Borçlunun haline münasip evi,
- Öğrenci bursları.
İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir.
5. Özel Kanunlarca Düzenlenen Haczedilemeyen Mal ve Haklar
İcra İflas Kanunu dışında bazı özel kanunlarda da bazı mal ve hakların haczedilemeyeceği düzenlenmiştir. Bunlar;
- Elektronik haberleşme hizmetleri ile ilgili olarak abone veya kullanıcılara tahsis edilen frekans, numara ve hat kullanımı ile internet alan adları gibi intifa ve kullanım hakları ile işletmecilerin yetkilendirmeleri hiçbir şekilde haczedilemez. (Elektronik Haberleşme Kanunu m.34)
- Merkezi pazarlama ve bilet satışından elde edilecek gelirler kulüplere ait olup federasyon ya da yetki verdiği üçüncü kişiler nezdinde oluşacak bu gelirler kamu kurum ve kuruluşlara ilişkin alacaklar ile kulüplerle bankalar arasında yapılan yeniden yapılandırma işlemleri kapsamındaki tüm banka alacakları hariç olmak üzere haczedilemez, devir ve temlik edilemez. (Sporda Şiddetin ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun m.5, 11-c)
- Sosyal Güvenlik Kurumunun taşınır ve taşınmaz malları, bankalar dahilinde bulunan her türlü hak ve alacakları haciz edilemez.
- Emekli maaşları haczedilemez.
Blog Yazılarımız: İSİM DEĞİŞTİRME DAVASI
Av. Serhan Cantaş
